ФИФI ФЫМЫГЪЭПУД, ФИ IЕЙ ФЫМЫГЪЭПЩКIУ

АДЫГЭ ПСАЛЪЭ
«
»

2016 гъэм и Адыгэ махуэгъэпс-щIэнгъуазэ

2016-01-16

  • ЩIЫШЫЛЭ (ЯНВАРЬ)
  •  ЩIышылэм и 15
  • 1936 гъэм къалъхуащ фольклорист, адыгэ уэрэдыжьхэр зыгъэзащIэ, шэрджэс усакIуэ, тхакIуэ Шэрджэс Алий.
  •  
  • ЩIышылэм и 17
  • Сабийхэм я къэхутэныгъэм и махуэщ
  • 1956 гъэм къалъхуащ шэрджэс еджагъэшхуэ, химие щIэныгъэхэм я доктор Темырдащ Зэуал.
  • 1966 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIыхь зиIэ и артист, КъБР-м и Къэрал саугъэтым и лауреат, культурологие щIэныгъэхэм я кандидат, жылагъуэ, политикэ лэжьакIуэ, КъБР-м щэнхабзэмкIэ и министр Къумахуэ Мухьэдин.
  •  
  • ЩIышылэм и 19
  • 1931 гъэм къалъхуащ адыгэ тхакIуэ, узэщIакIуэ, егъэджакIуэ Жылау Нурбий.
  •  
  • ЩIышылэм и 20
  • 1921 гъэм Горскэ АССР-р къэунэхуащ.
  • 1936 гъэм къалъхуащ Адыгэ Республикэм щIыхь зиIэ и журналист НапщIэ­къуий Заур.
  •  
  • ЩIышылэм и 21
  • 1926 гъэм къалъхуащ КъБР-м и цIыхубэ тхакIуэ ХьэхъупащIэ Хьэжбэчыр.
  • 1946 гъэм къалъхуащ УФ-м и цIыхубэ егъэджакIуэ, тхыдэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор Мэлбахъуэ Борис.
  •  
  • ЩIышылэм и 22
  • 1517 гъэм Мысыр шэрджэс мамлюк­хэмрэ тыркудзэмрэ Каир пэмыжыжьэу зэзэуэн щыщIадзащ.
  •  
  • ЩIышылэм и 25
  • Урысей студентыгъуэм и махуэщ. Татьянэ и махуэщ
  • 1919 гъэм Деникин и дзэхэм Налшык яубыдащ.
  • 1936 гъэм Стахановым и лэжьэкIэм теува гупышхуэ лъакъуэрыгъажэкIэ Налшык къэкIуащ.
  • 1941 гъэм къалъхуащ мэкъумэш щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъМУ-м и профессор ГъукIэжь Владимир.
  •  
  • ЩIышылэм и 26
  • 1936 гъэм къалъхуащ филологие щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор, КъБР-м щIыхь зиIэ и егъэджакIуэ Тау Хьэзешэ.
  •  
  • ЩIышылэм и 27
  • Урысейм и дзэ щIыхьым и махуэщ  Ленинград блокадэр щыIуахыжа махуэщ (1944)
  • 1904 гъэм Урыс-япон зауэм щIидзащ.
  • 1941 гъэм «КъБР-м щIыхь зиIэ и ­дохутыр» цIэ лъапIэр ягъэуващ.
  • 1968 гъэм Налшык Къэрал музыкэ театр къыщызэIуахащ.
  • 1951 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIыхь зиIэ и юрист, политик Чэт Юрий.
  •  
  • ЩIышылэм и 28
  • 1820 гъэм Антарктидэр къахутащ.
  •  
  • ЩIышылэм и 29
  • 1710гъэм славяныбзэм и пIэкIэ иджырей урысыбзэм и алфавитыр къащтэным теухуа унафэ пащтыхьым къыдигъэкIащ.
  • 1941гъэм къалъхуащ филологие щIэныгъэхэм я доктор, АКъУ-м и профессор, критик Чэмокъуэ Тыркубий.
  •  
  • ЩIышылэм и 30
  • 1951гъэм къалъхуащ Беслъэней сымаджэщым и дохутыр нэхъыщхьэ, УФ-м и щIыхь зиIэ и дохутыр, КъШР-ми цIыхубэ дохутыр Къуэн Валентинэ.
  •  
  • ЩIышылэм и 31
  • 1996 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым щыпсэу лъэпкъхэм я бзэхэм зегъэу­жьыным теухуа къэрал программэ къащтащ.
  •  
  • МАЗАЕ (ФЕВРАЛЬ)
  •  
  • Мазаем и 1
  • 1829 гъэм Нэгумэ Шорэ Налшык къыщызэIуихащ сабий нэхъ акъылыфIэхэм я школ.
  • 1929 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым и къэрал хорыр къызэрагъэпэщащ.
  • 1936 гъэм къалъхуащ Адыгэ Республикэм и цIыхубэ тхакIуэ Куэшбей Пщымахуэ.
  •  
  • Мазаем и 2
  • Урысейм и дзэ щIыхьым и махуэщ 1943 гъэм советыдзэхэм Сталинград и деж текIуэныгъэ къыщахьащ.
  •  
  • Мазаем и 3
  • 1924 гъэм «Къэбэрдей Плъыжь» газетым и цIэр «Къэрэхьэлъкъ» жиIэу зэрахъуэкIащ.
  • 1925 гъэм СССР-м радиом псэлъэн щыщIидзащ.
  • 1931 гъэм къалъхуащ КъБР-м и цIыхубэ артист, уэрэджыIакIуэ Къуныжь Хьэждал.
  •  
  • Мазаем и 4
  • 1935 гъэм Москва и метром япэ мафIэгур ирикIуащ.
  • 1945 гъэм Кърымым къыщызэIуахащ СССР-м, США-м, Инджылызым я лIыщхьэхэр зыхэт Ялтэ конференцыр.
  •  
  • Мазаем и 6
  • 1935 гъэм «Кабардинка» къэрал къэфакIуэ ансамблым Советхэм я VII съездым и лIыкIуэхэм папщIэ Москва и Театр Иным концерт щитащ.
  •  
  • Мазаем и 7
  • 2014 гъэм Сочэ щекIуэкIа Олимп ­Джэгухэр къызэIуахащ.
  • 1855 гъэм Курилхэмрэ Сахалин­рэ зэдэгуэшыным теухуауэ Урыс-япон- зэгурыIуэныгъэм Iэ традзащ.
  •  
  • Мазаем и 8
  • Урысей щIэныгъэм и махуэщ
  • ЛIыхъужь-антифашист ныбжьыщIэм и фэеплъ махуэщ
  • 1724 гъэм Урысейм ЩIэныгъэхэмкIэ и академиер къызэрагъэпэщащ.
  •  
  • Мазаем и 9
  • 1911 гъэм къалъхуащ Кавказыр зыджа, абхъаз-адыгэ бзэ гупымкIэ IэщIагъэлI, филологие щIэныгъэхэм я доктор, профессор, Куржым ЩIэныгъэхэмкIэ и академием и академик Ломтатидзе Кетеван.
  • 1946 гъэм къалъхуащ дин лэжьакIуэ, АР-мрэ Краснодар краймрэ я Муслъымэнхэм я IуэхущIапIэм и унафэщI Емыжь Нурбий.
  • 1951 гъэм къалъхуащ биологие щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор Иуан Анатолэ.
  •  
  • Мазаем и 11
  • 1946 гъэм къалъхуащ жылагъуэ лэжьакIуэ, егъэджакIуэ, философие щIэныгъэхэм я доктор, тхыдэ щIэныгъэхэм я кандидат, профессор, ­ЩIДАА-м­ и академик, КъБР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Унэж Кашиф.
  •  
  • Мазаем и 12
  • 1957 гъэм Кавказ Ищхъэрэм щыяпэ дыдэу Налшык телевиденэм лэжьэн щIидзащ.
  •  
  • Мазаем и 13
  • 1924 гъэм Ставрополь крайр къызэрагъэпэщащ.
  •  
  • Мазаем и 14
  • Валентин щихъым и махуэщ – ФIыуэ зэрылъагъухэм я махуэщ
  • 1951 гъэм къалъхуащ КъБР-м промышленностымкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Атэлыкъ Анатолэ.
  • 1966 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIыхь зиIэ и журналист Къардэн Маринэ.
  •  
  • Мазаем и 15
  • Я къулыкъу ягъэзащIэу нэгъуэщI къэрал щыхэкIуэда урысей цIыхухэм я фэеплъ махуэщ
  • 1960 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым и Композиторхэм я зэгухьэныгъэр къызэрагъэпэщащ.
  • 1951 гъэм къалъхуащ мэкъумэш щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъМУ-м и профессор Шыдакъ Рашид.
  •  
  • Мазаем и 16
  • 1571 гъэм Грозный Иван Iэ тридзащ Урысейм и япэ дзэ уставым.
  • 1956 гъэм къалъхуащ тхыдэ щIэныгъэхэм я кандидат, ЩIДАА-м и член-корреспондент, жылагъуэ лэжьакIуэ Болэ Ильзитэ.
  •  
  • Мазаем и 17
  • Гуапагъэр къыщызэкъуах махуэщ
  • 1863 гъэм Дунейпсо Жор Плъыжьыр къызэрагъэпэщащ.
  •  
  • Мазаем и 18
  • 1924 гъэм Налшык Лениным и цIэр зе­зы­хьэ еджапIэ къалэ цIыкIу къыщы­зэ­Iуа­хащ.
  •  
  • Мазаем и 19
  • 1837 гъэм Лермонтов Михаил «УсакIуэм и лIэныгъэ» усэр, Пушкин зэраукIам теухуар, тхын иухащ.
  • 1986 гъэм СССР-м «Мир» станцыр хьэршым ириутIыпщхьащ.
  •  
  • Мазаем и 20
  • 1940 гъэм Налшык IэфIыкIэ фабрикэ къыщызэIуахащ.
  • 1931 гъэм къалъхуащ адыгей тхакIуэ Теувэж Хьэбибэ.
  • 1951 гъэм къалъхуащ генерал-лейтенант, Москва и Адыгэ Хасэм и тхьэмадэ Дзыбэ Мусэ.
  •  
  • Мазаем и 21
  • Анэдэлъхубзэм и дунейпсо махуэщ
  •  
  • Мазаем и 22
  • 1944 гъэм Тамбий Владимир Совет Союзым и ЛIыхъужь цIэр къыфIащащ.
  • 1961 гъэм къалъхуащ КъБР-м, ­КъШР-м, Адыгейм, Ингушым, Осетие Ищхъэ­рэ – Аланием я цIыхубэ артисткэ Сокъур Ольгэ.
  •  
  • Мазаем и 23
  • Хэкум и хъумакIуэм и махуэщ
  • 2014 гъэм Сочэ щекIуэкIа Олимп ­Джэгухэр-2014-р зэхуащIыжащ.
  • 1942 гъэм Къардэн Къубатий Ленин ­орденыр япэу къратащ.
  • 1931 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIыхь зиIэ и сурэтыщI Акъсырэ МуIэед.
  •  
  • Мазаем и 25
  • 1916 гъэм къалъхуащ тхыдэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор, КъБКъУ-м и япэ ректор Бэрбэч ХьэтIутIэ.
  •  
  • Мазаем и 26
  • 1712 гъэм Петр Езанэм и унафэкIэ Тулэ щащIа Iэщэ заводыр къызэIуахащ.
  • 1990 гъэм Чехословакием советы­-­дзэхэр кърашыжащ.
  •  
  • Мазаем и 27
  • Мыщэ хужьым и дунейпсо махуэщ
  • 1945 гъэм Мэсей Аслъэнджэрий Совет Союзым и ЛIыхъужь цIэр къыфIащащ.
  • 1941 гъэм къалъхуащ Урысей Федерацэм, КъШР-м я цIыхубэ артист Гъуэт ­Хъусин.
  •  
  • ГЪАТХЭПЭ (МАРТ)
  •  
  • Гъатхэпэм и 1
  • Граждан зыхъумэжыныгъэм и дунейпсо махуэщ
  •  
  • Гъатхэпэм и 2
  • 1911 гъэм Пятницкэм и хорыр япэу ­утыку къихьащ.
  •  
  • Гъатхэпэм и 3
  • ТхакIуэм и дунейпсо махуэщ
  • 1921 гъэм къалъхуащ парт, къэрал лэжьакIуэ, егъэджакIуэ, философие щIэныгъэхэм я доктор, профессор, АР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ ЕщIокъуэ Александр.
  •  
  • Гъатхэпэм и 6
  • 1976 гъэм къалъхуащ шэрджэс журналист, «Черкес хэку» (КъШР) газетым и редактор нэхъыщхьэм и къуэдзэ Езауэ Маринэ.
  •  
  • Гъатхэпэм и 7
  • 1944 гъэм ГКО-м и УнафэщI Сталин Иосиф Молотовым и цIэкIэ щыIэ колхозым и парт организацэм и секретарь Къашыргъэ ХьэпащIэ фIыщIэ къыхуищIат, Дзэ Плъыжьым зэрызыщIагъэкъуам папщIэ.
  •  
  • Гъатхэпэм и 8-м
  • ЦIыхубзхэм я дунейпсо махуэщ
  • 1936 гъэм къалъхуащ экономикэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор Арэшыкъуэ Виктор.
  •  
  • Гъатхэпэм и 9
  • 1946 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIыхь зиIэ и артисткэ Къарэжь Людмилэ.
  • 1961 гъэм къалъхуащ КъБР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Тхьэмо­къуэ Мартин.
  •  
  • Гъатхэпэм и 10
  • 1951 гъэм къалъхуащ КъБР-м и цIыхубэ артисткэ Бесчокъуэ Майе.
  •  
  • Гъатхэпэм и 11
  • 1991 гъэм «Ленин гъуэгу» газетым и цIэр «Адыгэ псалъэкIэ» зэрахъуэкIащ.
  •  
  • Гъатхэпэм и 12
  • 1917 гъэм Урысейм пащтыхьыр щытра­дзащ.
  •  
  • Гъатхэпэм и 13
  • 1955 гъэм ШынагъуэншагъэмкIэ Къэ­рал Комитет (КГБ) къызэрагъэпэщащ.
  • 1941 гъэм къалъхуащ УФ-м щIыхь зиIэ и метролог, КъБР-м промышленностымкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, къэрал, политикэ лэжьакIуэ Шурдым Юрий.
  •  
  • Гъатхэпэм и 14
  • Адыгэбзэм и махуэщ
  • 1853 гъэм Бырсей Умар и «Адыгэбзэ псалъалъэ» тхылъыр дунейм къытехьащ.
  • 2003 гъэм Адыгэ Республикэм щагъэуващ Адыгэ тхыбзэм и махуэр.
  •  
  • Гъатхэпэм и 15
  • 1917 гъэм ПIалъэкIэ щыIэ Прави­тельствэм и орган Тэрч къыщызэрагъэпэщащ.
  •  
  • Гъатхэпэм и 17
  • 1805 гъэм Дельпоццо И. П. Къэбэрдейм и пристав нэхъыщхьэу къагъэкIуащ.
  • 1918 гъэм къызэIуахащ Тэрч областым и лъэпкъхэм я II съездыр.
  •  
  • Гъатхэпэм и 18
  • Париж коммунэм и махуэщ
  • 1913 гъэм Налшык къыщызэIуахащ Налшык округым и лъэпкъхэм я I съездыр.
  •  
  • Гъатхэпэм и 20
  • ЩIым и дунейпсо махуэщ
  • 1944 гъэм Дохъушыкъуей спирт заводым, зэрагъэпэщыжа нэужь, лажьэу щIидзэжащ.
  •  
  • Гъатхэпэм и 21
  • Усыгъэм и дунейпсо махуэщ
  • Лъэпкъ зэхэгъэжыр гъэкIуэдыным и дунейпсо махуэщ
  • Гъэрэ щIырэ щызэхэкI махуэщ
  • Кукольникым и дунейпсо махуэщ
  • 1961 гъэм къалъхуащ биологие щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъМУ-м и профессор Джэтокъуэ Олег.
  •  
  • Гъатхэпэм и 22
  • Псы ресурсхэм я дунейпсо махуэщ
  •  
  • Гъатхэпэм и 23
  • Дунейпсо метеорологием и  махуэщ
  •  
  • Гъатхэпэм и 24
  • 1951 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIыхь зиIэ и артист Хъыдзэдж Борис.
  •  
  • Гъатхэпэм и 25
  • Щэнхабзэм и лэжьакIуэм и махуэщ
  •  
  • Гъатхэпэм и 27
  • Театрым и дунейпсо махуэщ
  •  
  • Гъатхэпэм и 28
  • Балъкъэр лъэпкъым и къэщIэ­рэщIэжыныгъэм и махуэщ
  • 1957 гъэм Балъкъэр лъэпкъым и автономиер зэфIагъэувэжащ.
  • 1776 гъэм Москва Театр Иныр къы­зэIуахащ.
  •  
  • Гъатхэпэм и 29
  • 1946 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIыхь зиIэ и артист Ало Руслан.
  •  
  • Гъатхэпэм и 30
  • 1941 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIыхь зиIэ и артист, опернэ уэрэджыIакIуэ Дэбагъуэ Хьэсэн.
  • 1946 гъэм къалъхуащ публицист, жылагъуэ лэжьакIуэ, ПАНИ-м, ­ЩIДАА-м,            МАТ-м, РГО-м я академик, УФ-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, ­КъБР-м, АР-м, КъШР-м щIыхь зиIэ я журналист, Къэбэрдей Адыгэ Хасэм и тхьэмадэ ХьэфIыцIэ Мухьэмэд.
  • 1956 гъэм къалъхуащ УФ-м щIыхь зиIэ и артист, оперэ уэрэджыIакIуэ Хъупсырджэн Албэч.
  • 1961 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIыхь зиIэ и журналист, «Адыгэ псалъэ» газетым и редактор нэхъыщхьэм и къуэдзэ ЖьэкIэмыхъу Маринэ.
  •  
  • МЭЛЫЖЬЫХЬ (АПРЕЛЬ)
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 1
  • Ауанымрэ дыхьэшхэнымрэ я махуэщ
  • Къуалэбзухэм я дунейпсо махуэщ
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 2
  • Лъэпкъ зэкъуэтыныгъэм и махуэщ
  • Сабий тхылъым и дунейпсо махуэщ
  • 1911 гъэм ЦIагъуэ Нурий Истамбыл адыгэбзэкIэ къыщыдигъэкIащ «Гъуазэ» газетым и япэ номерыр.
  • 1948 гъэм КIэрашэ Тембот СССР-м и Къэрал саугъэтыр къратащ.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 4
  • 1896 гъэм къалъхуащ адыгэ тхыдэр зыджа, тхыдэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор Кокиев Георгий.
  • 1951 гъэм къалъхуащ усакIуэ, Адыгэ Республикэм щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Емыжь МулиIэт.
  • 1966 гъэм къалъхуащ философие щIэныгъэхэм я доктор, профессор, ­КъБКъУ-м и проректор Къумыкъу Iэуес.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 3
  • 1904 гъэм Кавказ бригадэм хыхьэ Къэбэрдей сотняр къызэрагъэпэщауэ щытащ.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 5
  • 1943 гъэм ВКП(б)-м и Къэбэрдей-Балъкъэр обкомым и бюром унафэ къищтащ Бахъсэн ГЭС-р зэфIэгъэувэжыным теу­хуауэ.
  • 1956 гъэм къалъхуащ абазэ бзэщIэныгъэлI, филологие щIэныгъэхэм я доктор, профессор, ЩIДАА-м и академик ПIаз Сергей.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 6
  • 1941 гъэм къалъхуащ КъШР-м и цIыхубэ тхакIуэ АбытIэ Хъызыр.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 7
  • Узыншагъэм и дунейпсо махуэщ
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 8
  • 1938 гъэм къалъхуащ УФ-м гъуазджэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Ты­къуэ Къаплъэн.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 10
  • 1945 гъэм Иуан Хьэсэн Совет Союзым и ЛIыхъужь цIэр къыфIащащ.
  • 1964 гъэм «КъБР-м и цIыхубэ усакIуэ», «КъБР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ», «КъБР-м щIыхь зиIэ и ­ухуакIуэ» цIэ лъапIэхэр ягъэуващ.
  • 1956 гъэм къалъхуащ УФ-м щIыхь зиIэ и артисткэ, жылагъуэ лэжьакIуэ Дау Марианнэ.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 11
  • ГъэрыпIэм исхэр хуит къэщIыжыным и дунейпсо махуэщ
  • 1936 гъэм къалъхуащ техникэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор, ЩIДАА-м и академик, публицист цIэрыIуэ Щоджэн Аслъэнбэч.
  • 1966 гъэм къалъхуащ уэрэджыIакIуэ цIэрыIуэ Аслъэн Iэсият.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 12
  • Космонавтикэм и махуэщ
  • 1961 гъэм Гагарин Юрий «Восток» ­кхъухьым ису дунейм щыяпэу хьэршым лъэтащ.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 13
  • 1517 гъэм Каир щхьэпылъэ щащIащ мамлюкыдзэм и дзэпщ ин Ал-Ашраф Тумэн-бей.
  • 1895 гъэм Урыс Къэрал музейр къызэIуа­хащ.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 14
  • 1951 гъэм къалъхуащ биологие щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъМУ-м и профессор Тау Ибрэхьим.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 15
  • Щэнхабзэм и дунейпсо махуэщ
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 16
  • 1905 гъэм Урысейм и япэ профсоюзыр – печатым и лэжьакIуэхэм ейр – къызэрагъэпэщащ.
  • 1920 гъэм цIыхубэ милицэм и Налшык IуэхущIапIэр къызэрагъэпэщащ.
  • 1934 гъэм Совет Союзым и ЛIыхъужь цIэ лъапIэр ягъэуващ. 1991 гъэм нэсыху а цIэ лъапIэр цIыху 12.772-м фIащат.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 17
  • 1971 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакIуэ, егъэджакIуэ, юридическэ щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор, КъБР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Дол Анжелэ.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 18
  • Фэеплъхэмрэ тхыдэ мыхьэнэ зиIэ щIыпIэхэмрэ я дунейпсо махуэщ
  • 1970 гъэм Балэ Мухьэдинрэ Къардэн Хьэсэнрэ «Мадинэ» япэ адыгэ оперэр ягъэуващ.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 19
  • 1563 гъэм япэ урыс типографие къызэIуахащ.
  • 1783 гъэм Кърымыр Урысейм гухьащ.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 20
  • 1937 гъэм Прохладнэ станицэр къалэ хъуащ.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 22
  • ЩIы-анэм и дунейпсо махуэщ
  • 1886 гъэм къалъхуащ бзэщIэныгъэлI, КъБР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, КъБР-м щIыхь зиIэ и егъэджакIуэ Елбэд Хьэсэн.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 23
  • Тхылъымрэ авторым и хуитыныгъэхэмрэ я дунейпсо махуэщ
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 24
  • Къуэш зэхуэхъуа къалэхэм я дуней­псо махуэщ
  • ЩIалэгъуалэм я зэкъуэтыныгъэм и махуэщ
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 25
  • Адыгэ (шэрджэс) ныпым и махуэщ
  • 1920 гъэм Налшык япэ медицинэ IуэхущIапIэ къыщызэIуахащ.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 26
  • Радиацэ авариехэмрэ катастрофэхэмрэ къарикIуахэр гъэкIуэдыным хэтахэмрэ абы хэкIуэдахэмрэ я фэеплъ махуэщ
  • 1952 гъэм Къэбэрдей АССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым и УнафэщIу хахащ Мэлбахъуэ Тимборэ.
  • 1986 гъэм Чернобыль атом электростанцыр (Украинэ) къэуащ.
  • 1991 гъэм «Лей зытехьа лъэпкъхэр гъэзэхуэжыным и IуэхукIэ» УФ-м и Закон къащтащ.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 28
  • 1976 гъэм къалъхуащ шэрджэс журналисткэ КIуштэ Динэ.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 29
  • Къафэм и дунейпсо махуэщ
  • 1964 гъэм ЩоджэнцIыкIу Алий и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей къэрал драмэ театрым щагъэуващ «Лалуцэ» япэ адыгэ балетыр.
  •  
  • Мэлыжьыхьым и 30
  • 1789 гъэм США-м и япэ президентыр хахащ. Ар Вашингтон Джорджщ.
  • 1945 гъэм Егоров Михаилрэ Кантарие Мелитонрэ сыхьэт 14-рэ дакъикъэ 35-м ТекIуэныгъэм и Бэракъ Плъыжьыр Берлин и Рейхстагым фIадзащ.
  •  
  • НАКЪЫГЪЭ (МАЙ)
  •  
  • Накъыгъэм и 1
  • Гъатхэмрэ Лэжьыгъэмрэ я махуэш­хуэщ
  •  
  • Накъыгъэм и 2
  • 1934 гъэм Налшык Пионерхэм я унэ къыщызэIуахащ.
  • 1931 гъэм къалъхуащ къэрал лэ­жьакIуэ, философ, профессор, КъБР-мрэ АР-мрэ щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ я лэжьакIуэ, МАИ-м и академик ­Лъостэн Владимир.
  • 1941 гъэм къалъхуащ къэрал, политикэ лэжьакIуэ, экономикэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор, УФ-м и Къэзыбж палатэм и япэ унафэщI (1994 – 2000) Къэрмокъуэ Хьэчим.
  •  
  •  
  • Накъыгъэм и 3
  • Печатым и хуитыныгъэхэм я дуней­псо махуэщ
  • Дыгъэм и махуэщ
  •  
  • Накъыгъэм и 4
  • 1959 гъэм Налшык газ къашэу щIа­дзащ.
  • 2010 гъэм УФ-м и Президентым и УказкIэ Налшык «Дзэ щIыхьым и къалэ» цIэ лъапIэр къыфIащащ.
  • 1956 гъэм къалъхуащ къэрал лэ­жьакIуэ, экономикэ щIэныгъээм я доктор, профессор, РАЕН-м и академик, УФ-м ­щIыхь зиIэ и экономист Щауэжь Хьэсэнбий.
  •  
  • Накъыгъэм и 5
  • 1836 гъэм Европэм щыяпэ дыдэу Бельгием гъущI гъуэгу щаутIыпщащ.
  • 1945 гъэм советыдзэхэм Даниемрэ Нидерландхэмрэ хуит къащIыжащ.
  •  
  • Накъыгъэм и 6
  • 1939 гъэм Налшык шыгъэжапIэ къы­щызэIуахащ.
  • 1936 гъэм къалъхуащ адыгей философ, еджагъэшхуэ, тхакIуэ, социологие щIэныгъэхэм я доктор, профессор, ­ЩIДАА-м и академик Хьэгъур Айтэч.
  •  
  • Накъыгъэм и 7
  • Радиом и махуэщ – Связым и IэнатIэм и лэжьакIуэ псоми я махуэщ
  • 1895 гъэм урыс инженер Попов Александр япэ радиоприемник къигупсысащ.
  • 1927 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэр радиом и япэ нэтынхэм щIидзащ.
  • 1985 гъэм Налшык Хэку зауэ орденым и япэ нагъыщэр къыхуагъэфэщащ.
  • 1990 гъэм КъБР-м и «Адыгэ Хасэ» жылагъуэ зэгухьэныгъэр къызэрагъэпэщащ.
  • 1936 гъэм къалъхуащ мэкъумэш щIэныгъэхэм я кандидат, КъБР-м щIыхь зиIэ и агроном Чэгъэду Владимир.
  •  
  • Накъыгъэм и 8
  • Жор плъыжьымрэ Мазэ ныкъуэ ­щхъуантIэмрэ я дунейпсо махуэщ
  • 1945 гъэм фашист Германием псалъэмакъыншэу зыкъызэритымкIэ актым Iэ традзащ.
  • 1876 гъэм къалъхуащ адыгэ революционер Щоджэн Мос.
  • 1936 гъэм къалъхуащ медицинэ щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор, ЩIДАА-м и академик, КъБР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Нэ­гъуей Беслъэн.
  •  
  • Накъыгъэм и 9
  • ТекIуэныгъэм и махуэщ
  • 1945 гъэм «1941 – 1945 гъэхэм екIуэкIа Хэку зауэшхуэм Германием зэрыщытекIуам папщIэ» медалыр ягъэуващ.
  • 1931 гъэм къалъхуащ Социалист Лэ­жьыгъэм и ЛIыхъужь Пэнагуэ Азэмэтджэрий.
  •  
  • Накъыгъэм и 10
  • 1916 гъэм къалъхуащ Совет Союзым и ЛIыхъужь Къуэныкъуей Назир.
  •  
  • Накъыгъэм и 11
  • 1601 гъэм къалъхуащ урысей дзэпщ, къэрал лэжьакIуэ Черкасский Сунча­-лей.
  • 1931 гъэм къалъхуащ философие щIэныгъэхэм я доктор, профессор, Гуманитар ЩIэныгъэхэмкIэ академием, МАН-м, ЩIДАА-м я действительнэ член Афэсыж  Марат.
  • 1951 гъэм къалъхуащ адыгэ публицист, АР-м щIыхь зиIэ и журналист Тхьэр­къуахъуэ Софьят.
  •  
  • Накъыгъэм и 12
  • 1954 гъэм Налшык политехническэ техникум къыщызэIуахащ.
  • 1916 гъэм къалъхуащ мэкъумэш производствэм и лэжьакIуэ, Социалист Лэ­жьы­гъэм и ЛIыхъужь Аргун Абубэчыр (ПIатIэ).
  • 1936 гъэм къалъхуащ шэрджэс еджагъэшхуэ, фольклорист, КъШР-м щIыхь зиIэ и журналист, радиом и диктор Брат Хьэсин.
  •  
  • Накъыгъэм и 14
  • 1692 гъэм Япэ урыс дзэ кхъухьыр псым трагъэхьащ.
  • 1796 гъэм инджылыз еджагъэшхуэ Дженнер Эдуард япэу фэрэкI хущхъуэ хилъхьащ.
  •  
  • Накъыгъэм и 15
  • Унагъуэм и дунейпсо махуэщ
  • 1942 гъэм 115-нэ Къэбэрдей-Балъкъэр лъэпкъ шууей дивизэр зауэм Iухьащ.
  • 1921 гъэм къалъхуащ тхакIуэ, драматург, КъБР-м гъуазджэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Дудар Хьэутий.
  •  
  • Накъыгъэм и 16
  • 1841 гъэм къалъхуащ адыгэ узэщIакIуэ, бзэщIэныгъэлI, этнограф ХьэтIохъущокъуэ Къазий.
  • 1961 гъэм къалъхуащ жылагъуэ лэ­жьакIуэ, КъБР-м щIыхь зиIэ и юрист ­Барокъуэ Хьэсэн-Алий.
  •  
  • Накъыгъэм и 17
  • 1944 гъэм Кърым АССР-р щымыIэж ящIащ. Кърым тэтэр мин 200-м нэс ирашауэ щытащ щалъхуа щIыпIэхэм.
  •  
  • Накъыгъэм и 18
  • Музейхэм я дунейпсо махуэщ
  • 1925 гъэм Адыгэ Республикэм и лъэпкъ музейр къызэIуахащ.
  •  
  • Накъыгъэм и 19
  • 1991 гъэм Налшык къыщызэIуахащ Къэбэрдей лъэпкъым и япэ конгресс. Абы и япэ президенту хахащ Къалмыкъ Юрий Хьэмзэт и къуэр.
  • Накъыгъэм и 21
  • Урыс-Кавказ зауэм (1763-1864) хэкIуэда адыгэхэм я фэеплъ махуэщ
  • 1864 гъэм илъэсищэм щигъукIэ екIуэкIа Кавказ зауэр увыIащ.
  • 2004 гъэм Налшык къыщызэIуахащ Урыс-Кавказ зауэм хэкIуэда адыгэхэм я фэ­еплъ.
  •  
  • Накъыгъэм и 22
  • 1946 гъэм къалъхуащ Германием щыщ, хэхэс адыгэхэм я тхыдэм телэжьыхь, ­ЩIДАА-м и академик Едыдж Батырай.
  •  
  • Накъыгъэм и 24
  • Славян тхыбзэмрэ щэнхабзэмрэ я махуэщ
  • 1926 гъэм къалъхуащ Тыркум щыщ адыгэлI, спорт лэжьакIуэ, Олимп Джэгухэм я чемпион (1948) Бильге Газанфер.
  •  
  • Накъыгъэм и 26
  • 1995 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал мэкъумэш академиер (иджы университетщ) къызэIуахащ.
  •  
  • Накъыгъэм и 27
  • Библиотекэхэм я урысейпсо махуэщ
  • 1703 гъэм Санкт-Петербург ухуэн щIа-дзащ.
  • 1795 гъэм Урысейм цIыху куэд зэуэ зэкIуалIэ хъун библиотекэ къыщызэIуахащ.
  • 1951 гъэм къалъхуащ КъБР-м и къэрал, политикэ, жылагъуэ лэжьакIуэ, экономикэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор, РАЕН-м, ЩIДАА-м я академик, ДАХ-м и тхьэмадэ Сэхъурокъуэ Хьэутий.
  •  
  • Накъыгъэм и 28
  • Гъунапкъэхъумэм и махуэщ
  • 1923 гъэм Адыгейм и профсоюзхэр къызэрагъэпэщащ.
  • 1928 гъэм Мейкъуапэ къыщызэIуахащ Адыгейм и тхылъ тедзапIэ.
  • 1931 гъэм къалъхуащ АР-м, КъБР-м, КъШР-м я цIыхубэ тхакIуэ, СССР-ми    УФ-ми я Къэрал саугъэтхэм, Шолоховым и цIэкIэ щыIэ саугъэтым я лауреат, Адыгэ Республикэм и Гимныр зытха МэшбащIэ Исхьэкъ.
  •  
  • Накъыгъэм и 31
  • Тутын емыфэным и дунейпсо махуэщ
  • 1223 гъэм Урысхэмрэ тэтэрхэмрэ Калкэ псым деж щызэзэуащ.
  •  
  • МЭКЪУАУЭГЪУЭ (ИЮНЬ)
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 1
  • Адэ-анэхэм я дунейпсо махуэщ
  • 1921 гъэм «Кабардино-Балкарская правда» газетым и япэ номерыр къыдэкIащ.
  • 1924 гъэм «Адыгэ псалъэ», «Заман» ­газетхэм я япэ номерхэр къыдэкIащ.
  • 1936 гъэм къалъхуащ биологие щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор Шортэн Тамарэ.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 2
  • 1928 гъэм Налшык тхылъ тедзапIэ къыщызэIуахащ.
  • 1962 гъэм Новочеркасск щызэтраукIат я гукъеуэхэр жаIэну уэрамым къыдыхьа цIыху мамырхэр.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 3
  • 1864 гъэм Урысейм япэ зоосадыр къыщызэIуахащ.
  • 1907 гъэм ЕтIуанэ Къэрал Думэр зэбграутIыпщыкIыжащ.
  • 1943 гъэм Налшык лы комбинатыр зэфIэгъэувэжын яухащ.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 4
  • Залымыгъэм ихьа сабий лажьэн­шэхэм я дунейпсо махуэщ
  • 1856 гъэм Третьяковскэ галереер къызэIуахащ.
  • 1943 гъэм Налшык щекIуэкIащ фашистхэм я бийуэ республикэм и цIы­хубзхэм къызэрагъэпэща пэкIур.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 5
  • Дыкъэзыухъуреихь дунейр хъумэным и дунейпсо махуэщ
  • Экологым и махуэщ
  • 1945 гъэм Германиер зэрыхагъэщIамкIэ икIи СССР-м, США-м, Инджылызым, Франджым я правительствэхэм Германием и власть нэхъыщхьэм и къалэнхэр зэрагъэзэщIэнумкIэ декларацэм Iэ тра­дзащ.
  • 1926 гъэм къалъхуащ журналист, ­КъБР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэ­жьакIуэ Бекъан Чыланий.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 6
  • Пушкин и махуэщ
  • 1799 гъэм урыс усакIуэшхуэ Пушкин Александр къалъхуащ.
  • 1944 гъэм етIуанэ фронтыр къызэIуахащ.
  • 1945 гъэм «1941 – 1945 гъэхэм екIуэкIа Хэку зауэшхуэм и лъэхъэнэм и къару емыблэжу зэрылэжьам папщIэ» медалыр ягъэуващ.
  • 1951 гъэм къалъхуащ медицинэ щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор, ЩIДАА-м и академик Абыдэ Мусэ.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 8
  • 1661 гъэм Идар Темрыкъуэ и къуэ­рылъху Черкасский Муцал дунейм ехыжащ.
  • 1943 гъэм Налшык фашистхэм я бийуэ интеллигенцэм и пэкIу щекIуэкIащ.
  • Мэкъуауэгъуэм и 10
  • 1774 гъэм Урысеймрэ Тыркумрэ зэращIылIащ Кючук-Кайнарджий мамыр зэгурыIуэныгъэр. Абы ипкъ иткIэ, Къэбэрдейр Урысейм и зы Iыхьэу къалъытащ.
  • 1936 гъэм «Союзмультфильм» киностудиер къызэрагъэпэщащ.
  • 1955 гъэм Тырныаузрэ Докшукинэрэ къалэ хъуащ.
  • 1961 гъэм къалъхуащ мэкъумэш щIэныгъэхэм я доктор, шэрджэс еджагъэшхуэ Тамэ Мухьэрбий.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 12
  • Урысейм и махуэщ – Урысей Федерацэм и Къэрал махуэшхуэщ
  • 1942 гъэм Зеикъуэ къуажэм къагъэIэпхъуат Ленинград хамэ къэралыбзэхэр щаджу дэт пединститутыр.
  • 1945 гъэм Калинин Михаил Кремлым маршал Жуков Георгий щритащ Совет Союзым и ЛIыхъужьым и ещанэ Дыщэ Вагъуэр.
  • 1990 гъэм Урысей Федерацэм и Къэрал суверенитетым и Декларацэр къащтащ.
  • 1990 гъэм «Печатымрэ цIыхубэ хъыбарегъащIэ IэнатIэхэмрэ ятеухуауэ» Законыр СССР-м и Совет Нэхъыщхьэм ­къищтащ. Абы цензурэр игъэкIуэдыжащ.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 13
  • 1936 гъэм Къэбэрдей лъэпкъ драмэ театрыр къызэIуахащ.
  • 1946 гъэм къалъхуащ медицинэ щIэныгъэхэм я доктор, КъШКъУ-м и профессор Даур Борис.
  • 1951 гъэм къалъхуащ шэрджэс щIэныгъэлI, ветеринар щIэныгъэхэм я доктор, профессор Аргун МуIэед.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 14
  • 1936 гъэм КъБАССР-м гъуазджэхэмкIэ и управленэр къызэрагъэпэщащ.
  • 1971 гъэм къалъхуащ «Нур» журналым и редактор нэхъыщхьэ, усакIуэ Абро­къуэ Беллэ.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 15
  • 1561 гъэм Идар Темрыкъуэ ипхъу ­Гуащэнэ (Марие) и дэлъху Думэны­къуэ, и шыпхъу Алътыншаш, абы и щхьэ­гъусэ Бекбулат, а тIум я къуэ Саин-Булат я ­гъусэу Москва нэсащ.
  • 1862 гъэм Америкэм щыщ Гатлинг Ричард япэу пулемет къигупсысащ.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 16
  • 1930 гъэм Волгоград (Сталинград) трактор заводыр лажьэу яутIыпщащ.
  • 1963 гъэм Терешковэ Валентинэ «Вос­ток-6» кхъухьым ису хьэршым лъэтащ.
  • 1931 гъэм къалъхуащ Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь Хьэжмэт Хьэсэн.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 17
  • 1565 гъэм Идар Темрыкъуэ и къуэ Мамстрыкъу Москва кIуащ.
  • 1961 гъэм Налшык экраныбгъуэ зиIэ «Восток» кинотеатрыр къыщызэIуахащ.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 18
  • 1956 гъэм Налшык музыкэ училищэ къыщызэIуахащ.
  • 1956 гъэм къалъхуащ химие щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъМУ-м и профессор Ало Владимир.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 20
  • 1957 гъэм Москва Союзхэм я Унэм и Колоннэ Залышхуэм къыщызэIуахащ Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м гъуазджэмрэ литературэмкIэ и гъэлъэгъуэныгъэр.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 21
  • 1925 гъэм Москва и уэрамхэм япэ таксихэр къыдыхьащ.
  • 1956 гъэм къалъхуащ экономикэ щIэныгъэхэм я доктор, АКъУ-м и профессор, РАЕН-м и член-корреспондент Къуий Iэмырбий.
  • 1956 гъэм къалъхуащ усакIуэ, публицист, «Iуащхьэмахуэ» журналым и редактор нэхъыщхьэ Мыкъуэжь Анатолэ.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 22
  • Щыгъуэмрэ фэеплъымрэ я махуэщ – Хэку зауэшхуэр щыщIидза махуэщ
  • 1941 гъэм Хэку зауэшхуэр къэхъеящ.
  • 1944 гъэм КъБАССР-м и Министрхэм я Советым деж Архив управленэ къыщызэрагъэпэщащ.
  • 1967 гъэм Налшык ПТУ №7-м и цIыхубз спортсменкэ 15 ди щыхьэрым щежьэри, лъакъуэрыгъажэкIэ Ленинград кIуэну ­гъуэгу техьащ.
  • 1886 гъэм къалъхуащ композитор, музыковед Авраамов Арсений.
  • 1941 гъэм къалъхуащ биологие щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор КъуэщIысокъуэ Александр.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 23
  • Дунейпсо Олимп махуэщ
  • 1941 гъэм Къэсейхьэблэ щыщ ТхьэмытлIокъуэ Хьэсэн КъухьэпIэ Украинэм и къэрал гъунапкъэр ихъумэу, лIыгъэ хэлъу и гъащIэр итащ: гранатэхэр щIэпхауэ фашист танкым зыщIидзэри, ар икъутащ, езыри хэкIуэдащ.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 24
  • 1937 гъэм Республикэм и Советхэм я чрезвычайнэ съездым къищтащ Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и япэ Конституцэр.
  • 1945 гъэм Москва и Ут Плъыжьым ТекIуэныгъэм и парад щекIуэкIащ.
  • 1936 гъэм къалъхуащ медицинэ щIэныгъэхэм я доктор, АКъУ-м и профессор, УФ-м щIыхь зиIэ и дохутыр АфIэунэ Алий.
  • 1951 гъэм къалъхуащ режиссер, УФ-ми Абхъазми гъуазджэхэмкIэ щIыхь зиIэ я лэжьакIуэ, политик Фырэ Руслан.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 25
  • Славянхэм я зэкъуэтыныгъэмрэ зэныбжьэгъугъэмрэ я махуэщ
  • 1941 гъэм къалъхуащ адыгей усакIуэ, журналист Нэхей Руслан.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 26
  • Наркоманием ебэныным и махуэщ
  • 1920 гъэм Налшык и Затишье хьэблэм япэ санаторэ къыщызэIуахат. Абы Сталин Иосифи зыщигъэпсэхуауэ щытащ.
  • 1938 гъэм КъБАССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и депутатхэр япэу хахащ.
  • 1966 гъэм къалъхуащ шэрджэс журналист ТIуаршы Иринэ.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 27
  • Урысейм и щIалэгъуалэм и махуэщ
  • 1919 гъэм Япэ дунейпсо зауэр зэриухамкIэ зэгурыIуэныгъэм Версаль Iэ щытрадзащ.
  • 1979 гъэм «КъБР-м и цIыхубэ тхакIуэ» цIэ лъапIэр ягъэуващ.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 28
  • 1948 гъэм Архитекторхэм я дунейпсо зэгухьэныгъэр къызэрагъэпэщащ.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 29
  • Партизанхэмрэ подпольщикхэмрэ я махуэщ
  • 1908 гъэм Тунгус метеоритыр ЩIым къытехуащ.
  • 1940 гъэм Луначарскэм и цIэр зезыхьэ Театральнэ институтым и адыгэ студиер къаухащ Къэбэрдей къэрал драмэ театрым и актер хъунухэм.
  •  
  • Мэкъуауэгъуэм и 30
  • КъэхутакIуэмрэ рационализаторым­рэ я махуэщ
  • 1908 гъэм Бахъсэн, Дзэлыкъуэ мэкъу­мэшыщIэхэм зыкъаIэтащ.
  •  
  • БАДЗЭУЭГЪУЭ (ИЮЛЬ)
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 1
  • Архитектурэм и дунейпсо махуэщ
  • 1957 гъэм Москва и Театр Иным щызэхэтащ Къэбэрдейр езым фIэфIу Урысейм зэрыгухьэрэ илъэс 400 зэрырикъум и щIыхькIэ Къэбэрдей-    Балъкъэр АССР-м и гъуазджэмрэ щэнхабзэмрэ я лэжьакIуэхэм я иужьрей концертыр.
  • 1981 гъэм КъБР-м и цIыхубэ усакIуэ КIыщокъуэ Алим СССР-м и ТхакIуэхэм я зэгухьэныгъэм и правленэм и секретару хахащ.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 2
  • 1556 гъэм Астрахань Урысей къэралыгъуэм хыхьащ.
  • 1964 гъэм «Къэббалъкъгаз» трестыр къызэрагъэпэщащ.
  • 1990 гъэм КПСС-м и ХХVIII съездыр (иужьрей дыдэр) къызэIуахащ.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 3
  • Хы, тенджыз флотым и лэжьакIуэхэм я махуэщ
  • 1700 гъэм Константинополь щызэращIылIа мамырыгъэ зэгурыIуэныгъэм ипкъ иткIэ, Iузэв (Азов) и Iэгъуэблагъэхэри щIыгъуу (Таганрог, Павловск, Миус) Урысейм и щIыналъэ хъуащ.
  • 1957 гъэм СССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым и УказкIэ Къэбэрдей-Балъкъэрым Ленин орденыр етIуанэу къыхуагъэфэщащ.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 4
  • 1916 гъэм Урысейм и тенджыз кхъухь­лъатэзехуэхэр Балтие тенджыз щIыIум щекIуэкIа хьэуа зауэм щытекIуащ.
  • 1766 гъэм къалъхуащ убых лъэпкъым и пашэ, Урыс-Кавказ зауэм и лIы­хъужь Бэрзэдж Дэгумыкъуэ Хьэжы-Исмэхьил.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 5
  • 1957 гъэм Налшык Лениным и фэеплъ къыщызэIуахащ.
  • 1946 гъэм къалъхуащ КъБР-м и спорт лэжьакIуэ, СССР-м боксымкIэ спортым и мастер, КъБР-м щIыхь зиIэ и юрист ­Алий Сулеймэн.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 6
  • 1557 гъэм Къэбэрдейр езым фIэфIу Урысейм гухьащ.
  • 1957 гъэм КъБАССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и гуфIэгъуэ сессие зэхэтащ. Ар теухуауэ щытащ Къэбэрдейр езым фIэфIу Урысейм зэрыгухьэрэ илъэс 400 зэрырикъуам икIи республикэм Ленин орденыр етIуанэу къызэрыратам.
  • 1956 гъэм къалъхуащ КъБР-м щыщ спортсмен, Олимп Джэгухэм я чемпион (1980) Рогожин Сергей.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 7
  • Псым и махуэщ
  • 1687 гъэм Ньютон Исаак къихутащ дунейм зыщIэзышэ къару зэрыхэлъыр.
  • 1971 гъэм КIыщокъуэ Алим СССР-м и Литфондым и унафэщIу хахащ.
  • 1946 гъэм къалъхуащ АР-м щIыхь зиIэ и журналист, тхакIуэ, усакIуэ Хъуромэ Хъусен.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 8
  • Унагъуэм, лъагъуныгъэм, пэжыгъэм и махуэщ
  • 951 гъэм Франджым и щыхьэр Париж ухуэн щIадзащ.
  • 1796 гъэм США-м япэу паспорт тын щыщIадзащ.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 9
  • 1945 гъэм ВКП(б)-м и Налшык къалэ комитетым унафэ къищтащ Хэку зауэшхуэм ныкъуэдыкъуэ щыхъуахэм защIэгъэкъуэным теухуауэ.
  • 1959 гъэм Налшык и Театр ЩхъуантIэм Пятницкэм и цIэр зезыхьэ къэрал академическэ хорым и концерт щекIуэкIащ.
  • 1931 гъэм къалъхуащ АР-м и цIыхубэ усакIуэ, драматург, УФ-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Бэрэтар Хьэмид.
  • 1941 гъэм къалъхуащ шэрджэс еджагъэшхуэ, ботаник, жылагъуэ лэжьакIуэ Хьэкъун Барэсбий.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 10
  • Бдзэжьеящэм и махуэщ
  • 1918 гъэм Советхэм я V Урысейпсо ­съездым РСФСР-м и Конституцэр – япэ Совет Конституцэр къищтащ.
  • 1931 гъэм къалъхуащ УФ-м щIыхь зиIэ и юристЩоджэн Iэбу.
  • 1966 гъэм къалъхуащ КъБР-ми ­КъШР-ми щIыхь зиIэ я артисткэ, уэрэд­жыIакIуэ Iэзэ Шэрджэс Iэсият.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 11
  • ЩIым щыпсэу лъэпкъхэм я дунейпсо махуэщ
  • 1958 гъэм «Кабардинка» къэрал къэфакIуэ ансамблыр Монголием кIуащ, абы и лъэпкъ махуэшхуэм хэтын папщIэ.
  • 1987 гъэм Дунейм цIыхуу щыпсэур меларди 5 ирикъуащ.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 12
  • Урысей пощтым и махуэщ
  • 1641 гъэм Астрахань хъаныдзэм ­Балъкъ и деж щригъэкIуэкIа зауэм хэкIуэдащ ­Къундет зэшхэр – Чэлимэтрэ Елдаррэ.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 13
  • 1908 гъэм Лондон къыщызэIуахащ IV Олимп Джэгухэр. Абы япэ дыдэу цIы­хубзхэр хэтащ.
  • 1930 гъэм Монтевидео (Уругвай) къыщызэIуахащ футболымкIэ япэ дунейпсо чемпионатыр. Абы къэрал 13 хэтащ. Уругвайр чемпион хъуащ.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 14
  • 1945 гъэм Париж ТекIуэныгъэм и парад щекIуэкIащ. Япэ иту уэрамым ирикIуащ Франджым и ЛIыхъужь Хьэгъундокъуэ Елмэсхъан.
  • 1957 гъэм Налшык щекIуэкIащ ­СССР-м­ ис лъэпкъ псоми я тхакIуэхэр зыхэта пшыхь гъэщIэгъуэн.
  • 1965 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым уэрэдымрэ къафэмкIэ и къэрал ансамблыр къафэмкIэ «Кабардинка» ансамблу зэрахъуэкIащ.
  • 1936 гъэм къалъхуащ КъБР-м и къэрал, политикэ лэжьакIуэ, УФ-м мэкъумэш Iэна­тIэм щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, КъБАССР-м и Министрхэм я Советым и УнафэщI (1988-1991) Мамхэгъ Михаил.
  • 1961 гъэм къалъхуащ адыгей усакIуэ, тхакIуэ ГутIэ Саният.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 15
  • 1812 гъэм урысыдзэр Наполеон зэрытекIуам и щIыхькIэ хьэрэкIытIэхэр драгъэлъэтеящ.
  • 1939 гъэм Бахъсэн, Аруан, Iуащхьэмахуэ щIыналъэхэм район газетхэр къыщыдэкIыу щIадзащ.
  • 1957 гъэм РСФСР-м и гъуазджэмрэ щэнхабзэмрэ я лэжьакIуэхэм я лIыкIуэхэм я кIэух концертыр Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м щекIуэкIащ.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 16
  • Адэм и дунейпсо махуэщ
  • 622 гъэм Муслъымэн махуэгъэпсым и щIэдзапIэщ. Ислъамым и къежьапIэу ­къалъытэ. Мухьэмэд Бегъымбарыр Мэчэм икIри Мадинэ кIуащ.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 17
  • Металлургым и махуэщ
  • 1918 гъэм Романовхэ я унагъуэр Екатеринбург щаукIащ.
  • 1942 гъэм Сталинград зауэм щIидзащ.
  • 1945 гъэм ЕтIуанэ дунейпсо зауэм текIуэныгъэр къыщызыхьа къэралхэм я Iэтащхьэхэм я Берлин (Потсдам) конференцыр къызэIуахащ.
  • 1967 гъэм Лениным и цIэр зэрихьэу ­Арщыдан щыIэ колхозым Ленин орденыр къратащ.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 18
  • Ди эрэм и 64 гъэм Рим мафIэм исат. Район 14-м щыщу къэнар 4 къудейт.
  • 1941 гъэм Къардэн Къубатий япэ фашист кхъухьлъатэр къриудыхащ.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 19
  • 1942 гъэм Къардэн Къубатий Березовскэ щIыналъэм фашист кхъухьлъатитI къыщриудыхат.
  • 1903 гъэм ЛъакъуэрыгъажэмкIэ япэ дунейпсо зэпеуэр екIуэкIащ.
  • 1980 гъэм Москва щыщIидзащ ХХII  Гъэмахуэ Олимп Джэгухэм.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 20
  • Шахматым и дунейпсо махуэщ
  • 1561 гъэм Идар Гуащэнэ чристан диныр ­кърагъэщтащ, МариецIэри фIащащ.
  • 1924 гъэм Дунейпсо шахмат федерацэр (ФИДЕ) къызэрагъэпэщащ.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 21
  • 1829 гъэм адыгэлI Хьэшыр Чылар япэ дыдэу Iуащхьэмахуэ и щыгум къуэкIыпIэ лъэныкъуэмкIэ дэкIащ.
  • 1969 гъэм Америкэм щыщ астронавт Армстронг Нил Мазэм и щхьэфэм япэ дыдэу теуващ.
  • 1994 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым и Къэрал гербыр, Къэрал ныпыр, Къэрал гимныр къащтащ.
  • 1876 гъэм къалъхуащ генерал, «Кавказым и тхыдэ» (1914), «Хьетхэр» (1915), «Адыгэхэмрэ пасэрей алыджхэмрэ» (1915) тхылъхэр зи Iэдакъэ къыщIэкIа Чынатыкъуэ Мет Иззэт-пэщэ.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 22
  • 1945 гъэм Къэбэрдей Республикэм и щакIуэ хозяйствэр къызэрагъэпэщащ.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 23
  • Джейхэмрэ хыкхъуэхэмрэ я дунейпсо махуэщ
  • 1903 гъэм «Форд» корпорацэм япэ автомобиль къыщIигъэкIащ.
  • 1930 гъэм Москва авиационнэ институт къыщызэIуахащ.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 24
  • 1937 гъэм Америкэм щыщ кхъухьлъатэзехуэ Эрхарт Амалие кхъухьлъатэкIэ япэу Атлантикэ хым щхьэпрылъэтыкIащ.
  • 1961 гъэм къалъхуащ адыгей усакIуэ, тхакIуэ Хъунэгу Саидэ.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 25
  • 1472 гъэм шэрджэс кхъухь 24-рэ тенджыз ФIыцIэм зэпрыкIри, Тыркум те­уауэ щытащ.
  • 1943 гъэм Прохладнэ – Налшык гъущI гъуэгур зэфIэгъэувэжыныр зэфIэкIащ.
  • 1984 гъэм Савицкая Светланэ цIыхубз космонавтхэм ящыщу япэу кхъухьым ­къикIри, хьэршым хыхьащ.
  • 1886 гъэм къалъхуащ Иорданием и къэрал, жылагъуэ лэжьакIуэ, юстицэмкIэ министру лэжьа, Адыгэ Хасэм и тхьэмадэу щыта Хьикмэт (МафIэдз) Умар.
  • 1936 гъэм къалъхуащ филологие щIэ­ныгъэхэм я доктор, ЩIДАА-м и академик, АР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Хъут Шамсудин.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 26
  • 1926 гъэм Петропавловск быдапIэм де­кабристхэр щаукIащ.
  • 1957 гъэм СССР-м дунейм щыяпэу ­гъуэгуанэшхуэ зэпызычыф баллистическэ ракетэр иутIыпщащ.
  • 1936 гъэм къалъхуащ тхакIуэ, тхыдэтх-архивист, КъБР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Опрышкэ Олег.
  • 1946 гъэм къалъхуащ Къэбэрдей-­Балъкъэрым и цIыхубэ усакIуэ, КъБР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Бицу Анатолэ.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 27
  • 1841 гъэм Псыхуабэ пэмыжыжьэу Мэ­шыкъуэ бгы лъапэм и деж щаукIащ урыс тхакIуэшхуэ Лермонтов Михаил.
  • 1991 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым ща­гъэуващ президент къулыкъур.
  • 1936 гъэм къалъхуащ медицинэ щIэ­ныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор Щомахуэ Алексей.
  • 1971 гъэм къалъхуащ адыгэ усакIуэ, прозаик Тау Нинэ.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 28
  • 1957 гъэм «Кабардинка» къэрал къэфакIуэ ансамблыр студентхэмрэ щIалэгъуалэмрэ Москва щрагъэкIуэкIа фестивалым и лауреат хъуащ.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 29
  • 1997 гъэм адыгэ пхъурылъху, иордан пащтыхьыкъуэ Алий Бен-Хъусейн «Кабардинка» ансамблым хэт пщащэхэм ­къадэфащ.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 30
  • Зэныбжьэгъугъэм и дунейпсо махуэщ
  • 1980 гъэм Израилым и Кнессетым къэ­ралым и щыхьэру Иерусалим игъэуващ.
  • 1916 гъэм къалъхуащ япэ рангым и капитан, Хэку зауэшхуэм жыджэру хэта, дзэ-тенджыз щIэныгъэхэм я кандидат Вэрокъуэ Гъузер.
  •  
  • Бадзэуэгъуэм и 31
  • Дзэ-тенджыз флотым и махуэщ
  • 1866 гъэм лIыщIэхэр ящэну, нэгъуэ­щIым иратыну хуимыту унафэ къы­дэкIащ.
  • 1991 гъэм Москва СССР-мрэ США-мрэ Iэ щытрадзащ зэребгъэрыкIуэ Iэщэхэр (СНВ) гъэмэщIэным теухуауэ.
  •  
  • ШЫЩХЬЭУIУ (АВГУСТ)
  •  
  • ШыщхьэуIум и 1
  • 1914 гъэм Япэ дунейпсо зауэм щIи­дзащ.
  • 1958 гъэм «Iуащхьэмахуэ» журналым и япэ номерыр дунейм къытехьащ.
  • 1967 гъэм Бахъсэнрэ Тэрчрэ къалэ ­хъуащ.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 2
  • 1916 гъэм Москва АМО заводыр (иужь­кIэ ЗИЛ хъужар) щаутIыпщащ.
  • 1933 гъэм Беломор-Балтие кIэнауэр километр 227-рэ и кIыхьагъыу ятащ.
  • 1942 гъэм Налшык Дзэ Плъыжьым щхьэкIэ щагъэхьэзырат ткIуаткIуэ къауэу птулъкIэ мин 20.
  • 1886 гъэм къалъхуащ Тыркум щыщ япэ адыгэ сурэтыщI Мехри-ханум (Къар­дэн).
  •  
  • ШыщхьэуIум и 3
  • 1783 гъэм Куржым (Грузием) и Къу­хьэпIэ лъэныкъуэр Урысейм хыхьащ.
  • 1942 гъэм ЗыхъумэжыныгъэмкIэ Налшык комитетым зыхъумэжыныгъэмкIэ гупхэр къызэгъэпэщыным теухуа унафэ къищтащ.
  • 1952 гъэм Хельсинки щызэхуащIыжащ ХV Олимп Джэгухэр. Абы япэ дыдэу              СССР-м и спортсменхэр хэтащ.
  • 1994 гъэм Налшык къыщызэIуахащ Бгырысхэм я дунейпсо конгресс.
  • 1936 гъэм къалъхуащ КъБР-м и цIыху­бэ сурэтыщI БжэIумых Хьид.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 4
  • 1966 гъэм къалъхуащ Урысейм и ЛIы­хъужь, ВДВ-м и кхъухьлъатэзехуэ Цей Эдуард.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 5
  • 1963 гъэм ядернэ Iэщэр хьэуам, хьэршым, псы щIагъым щыгъэунэхуныр мы­дэным теухуа ЗэгурыIуэныгъэм Iэ тра­дзащ.
  • 1741 гъэм къалъхуащ медицинэм и доктор, РАН-м и академик, адыгэхэм, абазэхэм, нэгъуэщI лъэпкъхэм я щыIэ­кIэ-псэукIэр къэзыхута Паллас Петр-Симон.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 6
  • Хиросимэ и махуэщ
  • «Дунейм тет дохутырхэр мамырыгъэм и телъхьэщ» дунейпсо махуэщ
  • 1941 гъэм ВЛКСМ-м и обкомым унафэ ищIащ республикэм и щIалэгъуалэм ящыщу дзэ плъыжьым связист 400 хуа­гъэхьэзырыну.
  • 1945 гъэм Японием и Хиросимэ къалэм США-м и кхъухьлъатэм атомнэ бомбэ щридзыхащ.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 7
  • Хьэуа-Десантыдзэхэм я махуэщ
  • ГъущI гъуэгум и лэжьакIуэм и махуэщ
  • 1646 гъэм къэзакъ атаман Пожарский Семенрэ адыгэпщ Черкасский Муцал­рэ зауэлI мини 6 зыхэт я дзэр Нурадин-Джэрий и лагерым теуэри, хьэбэсабэу зэтракъутащ.
  • 1833 гъэм Черепановхэ зэадэзэкъуэ Ефимрэ Миронрэ Урысейм япэ дыдэу мафIэгу щащIащ, гъущI гъуэгууи километри 3,5-рэ щаухуащ.
  • 1942 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым зауэ щытыкIэ щагъэуващ.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 8
  • Пэжырытхэм и дунейпсо махуэщ
  • 1899 гъэм США-м дунейм щыяпэу щIы­Iалъэ (холодильник) щащIащ.
  • 1942 гъэм ЗыхъумэжыныгъэмкIэ Налшык комитетым унафэ ищIащ къалэм и къыдыхьэпIэхэм быдапIэхэр щаухуэну.
  • 1956 гъэм къалъхуащ политикэ лэ­жьа­кIуэ, КъБР-м и Парламентым и III, IV, V хэхыгъуэхэм я депутат, Налшык хьэлвэ заводым и унафэщI Къудали Мухьэмэд.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 9
  • ЩIыдэлъху лъэпкъхэм я дунейпсо махуэщ
  • 1942 гъэм блокадэм ит Ленинград къалэм щагъэзэщIат Шостакович Дмитрий и «Ебланэ симфоние» цIэрыIуэр.
  • 1945 гъэм Японием и Нагасаки къалэм США-м и кхъухьлъатэм атомнэ бомбэ щридзыхащ.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 10
  • 1976 гъэм Онтарио штатым (Канадэ) дунейм щыяпэу телефон аппарат къыщагупсысащ.
  • 1921 гъэм къалъхуащ КъБР-м и цIыхубэ тхакIуэ, щIэныгъэлI Нало Ахьмэдхъан.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 11
  • 1485 гъэм Италием щыщ архитектор Фрязин Антон (Джиларди Антонио) Москва Кремлым и Тайницкэ чэщанэр ухуэн щIидзащ.
  • 1966 гъэм къалъхуащ экономикэ щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъМУ-м и профессор ДзыхьмыщI Иринэ.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 12
  • ЩIалэгъуалэм я дунейпсо махуэщ
  • 1953 гъэм СССР-м дунейм щыяпэу водороднэ бомбэ игъэунэхуащ.
  •  
  • ШыщхьэIум и 13
  • Iэ сэмэгукIэ тхэхэм я дунейпсо махуэщ
  • Физкультурникым и махуэщ
  • 1942 гъэм Кавказ Ищхъэрэм щыпсэу лъэпкъхэм фашистхэм я бийуэ пэкIу ирагъэкIуэкIащ.
  • 1961 гъэм Берлин тIууэ зыгуэш блыныр ухуэн щIадзащ.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 14
  • Абхъазыр зыхъумахэм я фэеплъ махуэщ
  • УхуакIуэм и махуэщ
  • 1930 гъэм СССР-м къыщащтащ Iэмал имыIэу пэщIэдзэ щIэныгъэ дэтхэнэ и цIыхуми иIэн зэрыхуейм теухуа унафэ.
  • 1941 гъэм къалъхуащ шэрджэс усакIуэ, тхакIуэ Дыгъужь Къурмэн.
  • 1956 гъэм къалъхуащ прикладной твор­чествэмкIэ цIыхубэ мастер, УФ-м и СурэтыщIхэм я зэгухьэныгъэм хэт Мас­тафэ Вячеслав.
  • 1961 гъэм къалъхуащ тхакIуэ, журналист, «Черкес хэку» газетым и редактор нэхъыщхьэ Тхьэгъэпсэу Увжыкъуэ.
  • 1966 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIыхь зиIэ и артисткэ Тхьэщыгъуей Жаннетэ.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 15
  • 1945 гъэм маршал Жуков Г. К. «Те­кIуэ­ныгъэ» орденыр етIуанэу иратащ.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 16
  • 1934 гъэм Москва къыщызэIуахащ                   СССР-м и ТхакIуэхэм я япэ съездыр.
  • 1939 гъэм «Кабардинка» къэрал ансамблым концертхэр КъуэкIыпIэ Жыжьэм тын щыщIидзащ.
  • 1960 гъэм Налшык къыщызэIуахащ ­изобразительнэ гъуазджэмкIэ музей.
  • 1965 гъэм Урысейм и щэнхабзэмрэ тхыдэмрэ я фэеплъхэр хъумэнымкIэ ­зэгухьэныгъэм и Къэбэрдей-Балъкъэр къудамэр къызэрагъэпэщащ.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 17
  • 1771 гъэм Екатеринэ ЕтIуанэм езым и указкIэ Къэбэрдей цIыхубэм Щытхъу тхылъ къаритащ.
  • 1946 гъэм къалъхуащ философие щIэ­ныгъэхэм я доктор, КъШКъУ-м и профессор, КъШР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Абдокъуэ Станислав.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 18
  • 1941 гъэм КъБР-м тхьэмахуэ щIыхьэху щекIуэкIащ. Абы къыщалэжьа сом мин 300-р Зыхъумэжыныгъэм и фондым халъ­хьащ.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 19
  • 1942 гъэм Къардэн Къубатий Ел­ъхъуэт (Осетие Ищхъэрэ) и деж бийм и кхъухь­лъатитI къыщриудыхащ.
  • 1991 гъэм ГКЧП-м СССР-м чрезвычайнэ щытыкIэ щигъэуват.
  • 1931 гъэм къалъхуащ скульптор Уэзы Заурбэч.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 20
  • ПсэупIэ зимыIэ псэущхьэхэм я дунейпсо махуэщ
  • 1916 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакIуэ, егъэджакIуэ, мэкъумэш щIэныгъэхэм я доктор, профессор, СССР-м и щIыхь зиIэ и агроном, КъБАССР-м мэкъумэш хо­­зяйствэмкIэ и министр (1953 – 1962)      ЩауэцIыкIу Залымджэрий.
  • 1921 гъэм къалъхуащ УФ-м щIыхь зиIэ и артисткэ, Мейкъуапэ щIыхь зиIэ и цIыху Лъакъуэмыдэ Нуриет.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 21
  • Урысейм и Хьэуа флотым и махуэщ
  • 1561 гъэм урыс пащтыхь Грозный Иван (Иван IV Васильевич) щхьэгъусэу ишащ къэбэрдеипщ Идар Темрыкъуэ ипхъу Гуа­щэнэ (Марие).
  • 1964 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым и цIыхубзхэм я V съезд екIуэкIащ.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 22
  • Урысей Федерацэм и Къэрал ныпым и махуэщ
  • 1937 гъэм КIыщокъуэ Пщымахуэ дунейм ехыжащ.
  • 1959 гъэм Тэрч къалэ щащIащ налмэс Iэмэпсымэхэр къыщыщIагъэкI завод.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 23
  • 1382 гъэм Урысейм артиллерие дзэхэр къыщызэрагъэпэщащ. Ар япэу къагъэсэбэпащ Тохъутэмыщ хъаныр Мэзкуу щытеуам щыгъуэ.
  • 1943 гъэм СССР-м и дзэ плъыжьым Курск и деж нэмыцэ-фашистыдзэр щы­зэтрикъутащ.
  • 1992 гъэм ЩIэныгъэхэмкIэ Дунейпсо Адыгэ Академиер къызэрагъэпэщащ.
  • 1926 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIыхь зиIэ и артисткэ Шортэн Даниткэ.
  • 1956 гъэм къалъхуащ УФ-м щIыхь зиIэ и артист, КъБР-м гъуазджэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ ХьэпащIэ Заудин.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 24
  • Ди эрэм и 79 гъэм Везувий вулканыр кърихуащ. Абы зэтрикъутащ Помпей, Геркуланум къалэхэр.
  • 1830 гъэм дунейм ехыжащ къэбэрдей пщы уэлий хахуэ Жанхъуэт Кушыку.
  • 1943 гъэм Къардэн Къубатий Совет Союзым и ЛIыхъужь цIэр къыфIа-щащ.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 25
  • 1966 гъэм къалъхуащ КъБР-м печатымрэ хъыбарегъащIэ IэнатIэхэмкIэ и къэрал комитетым и унафэщI, журналист Къэзанш Людмилэ.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 26
  • 1908 гъэм Тыркум япэ Адыгэ Хасэ къыщызэрагъэпэщащ.
  • 1991 гъэм РАН-м прикладной математикэмрэ автоматизацэмкIэ и                                           КъБЩIКъИ-р къызэIуахащ.
  • 1451 гъэм къалъхуащ Колумб Христофор, Америкэр зэрыщыIэр (1492) къэзыхутар.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 27
  • Урысей кином и махуэщ
  • 1955 гъэм дунейм къытехьащ Рекодхэр зратхэ Гиннес и тхылъыр.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 28
  • Байкалым и махуэщ
  • Шахтерым и махуэщ
  • 1924 гъэм Налшык къыщызэрагъэпэщащ ФизкультурэмкIэ щIыналъэ совет.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 29
  • 1949 гъэм СССР-м и академик Курчатов И. В. и унафэм щIэту япэ атомнэ бомбэ щагъэунэхуащ.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 30
  • 1730 гъэм Черкасский Алексей пщым Невский Александр и орденыр къратащ.
  • 1918 гъэм Каплан Фанни Ленин (Ульянов) Владимир иукIыну хэтащ.
  • 1936 гъэм къалъхуащ медицинэм и доктор, Германием щыIэ Адыгэ Хасэм хэт Салехь (Уджыхъу) Ихьсан.
  • 1941 гъэм къалъхуащ КъБР-м и къэрал, политикэ, спорт лэжьакIуэ, футболымкIэ СССР-м спортым и мастер Сыжажэ Валерий.
  • 1961 гъэм къалъхуащ КъБР-м и спорт лэжьакIуэ, атлетикэ псынщIэмкIэ спортым и мастер, УФ-м щIыхь зиIэ и тренер ХьэфIыцIэ Мухьэмэд.
  • 1981 гъэм къалъхуащ КъБР-м и жылагъуэ лэжьакIуэ, хьэрычэтыщIэ, юридическэ щIэныгъэхэм я кандидат Едыдж Едыдж.
  •  
  • ШыщхьэуIум и 31
  • 1914 гъэм Санкт-Петербург Петрограду зэрахъуэкIащ.
  • 1971 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым Октябрь Революцэ орденыр къратащ.
  •  
  • ФОКIАДЭ (СЕНТЯБРЬ)
  •  
  • ФокIадэм и 1
  • Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Къэралыгъуэм и махуэщ
  • Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Конституцэм и махуэщ
  • Налшык къалэ и махуэщ
  • ЩIэныгъэм и махуэщ
  • 1569 гъэм Идар Гуащэнэ (Марие) урыс пащтыхь гуащэр дунейм ехыжащ.
  • 1921 гъэм Къэбэрдей АО-р къызэрагъэпэщащ.
  • 1939 гъэм ЕтIуанэ дунейпсо зауэр къэхъеящ.
  • 1940 гъэм Налшык къыщызэрагъэпэщащ адыгэ, балъкъэр балет студиехэр.
  •  
  • ФокIадэм и 2
  • ЕтIуанэ Дунейпсо зауэр щиуха махуэщ
  • 1943 гъэм Къанкъуэщ Ахьмэдхъан Совет Союзым и ЛIыхъужь цIэр къыфIащащ.
  •  
  • ФокIадэм и 3
  • Терроризмэм ебэнынхэм я зэкъуэ­ты­ныгъэм и махуэщ
  •  
  • ФокIадэм и 4
  • ЩIыдагъэ, газ промышленностым и лэ­жьакIуэхэм я махуэщ
  • 1666 гъэм къалъхуащ Урысейм и къэ­рал, дзэ, политикэ лэжьакIуэ, пащтыхь Алексей Михайлович и тетыгъуэм Правительствэм и УнафэщIу щыта Черкасский Яков (Урыскъан).
  •  
  • ФокIадэм и 5
  • 1936 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым ­щаутIыпщащ Бахъсэн ГЭС-р.
  •  
  • ФокIадэм и 6
  • 1991 гъэм Ленинград къалэм и цIэр Санкт-Петербургыу зэрахъуэкIащ.
  • 2001 гъэм Урысей Федерацэм и Президент Путин Владимир Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм къэкIуащ.
  • 1956 гъэм къалъхуащ экономикэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор, КъБР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Жамбэч Розиттэ.
  •  
  • ФокIадэм и 7
  • 1923 гъэм Интерполыр – уголовнэ полицэм и дунейпсо организацэр – къызэрагъэпэщащ.
  •  
  • ФокIадэм и 8
  • Еджэныгъэм, пэжырытхэм зегъэуб­гъуным и дунейпсо махуэщ
  • Журналистхэм я зэкъуэтыныгъэм и махуэщ
  • Кърухэм я махуэщ
  •  
  • ФокIадэм и 9
  • Дахагъэм и дунейпсо махуэщ
  • 1921 гъэм къалъхуащ Совет Союзым и ЛIыхъужь Тхьэгъуш Исмэхьил.
  • 1946 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIыхь зиIэ и дохутыр Мысрокъуэ Мухьэмэд.
  •  
  • ФокIадэм и 10
  • 1916 гъэм къалъхуащ КъБР-м и цIыхубэ усакIуэ, тхакIуэ, драматург ЩоджэнцIыкIу Iэдэм.
  • 1951 гъэм къалъхуащ «Адыгэ макъ» ­газетым и обозреватель ЕмтIылъ Нурбий.
  •  
  • ФокIадэм и 11
  • Танкистым и махуэщ
  • Фашизмэм ихьахэм я дунейпсо фэеплъ махуэщ
  • 1943 гъэм Къуэныкъуей Назир зауэ ­къалэн иIэу япэ дыдэу уэгум ихьащ икIи япэ нэмыцэ кхъухьлъатэр къриудыхащ, абы папщIи генерал Савицкэм япэ орденыр къритащ.
  •  
  • ФокIадэм и 12
  • 1953 гъэм Хрущев Никитэ КПСС-м и ЦК-м и япэ секретару хахащ.
  • 1611 гъэм къалъхуащ тырку географ, зыплъыхьакIуэ, дипломат Челеби Эвлия. ТомипщI хъу «Книга путешествий» тхы­лъыр и Iэдакъэ къыщIэкIащ. Шэрджэс хэкум щэ къэкIуащ, адыгэхэм ятетхыхьащ.
  •  
  • ФокIадэм и 13
  • 1762 гъэм Екатеринэ ЕтIуанэр пащтыхь къулыкъум пэрыуващ.
  • 1942 гъэм Сталинград зауэм щIи­дзащ.
  • 1826 гъэм къалъхуащ шапсыгъ политикэ лэжьакIуэ, дипломат Хъущт Хьэсэн-хьэжы.
  • 1941 гъэм къалъхуащ мэкъумэш щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъМА-м и профессор Джыназ Борис.
  •  
  • ФокIадэм и 14
  • 1871 гъэм къалъхуащ генерал-майор, КъуэкIыпIэ Жыжьэм пащтыхьым щиIа армэм и командующэ Хьэгъундокъуэ Едыдж. 1918 гъэм Франджым Iэпхъуауэ щытащ.
  •  
  • ФокIадэм и 15
  • 1932 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал пединститутыр къызэIуахащ.
  • 1911 гъэм къалъхуащ философие щIэ­ныгъэхэм я доктор, профессор,                          КъБАССР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, 1950 гъэхэм и кIэхэм «Кабардино-Балкарская правда» газетым и редактор нэхъыщхьэу щыта ЦокIыл Борис.
  • 1946 гъэм къалъхуащ жылагъуэ лэ­жьакIуэ, публицист, зэдзэкIакIуэ Хъуажь Фахъри.
  •  
  • ФокIадэм и 16
  • 1931 гъэм къалъхуащ адыгэ тхыдэр куууэ зыджа, егъэджакIуэ, УФ-м, АР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ я лэжьакIуэ, тхыдэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор, ЩIДАА-м и академик Куценкэ Игорь.
  • 1951 гъэм къалъхуащ физико-математикэ щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор Ащхъуэт Олег.
  •  
  • ФокIадэм и 18
  • 1906 гъэм къалъхуащ шэрджэс тхакIуэ Хьэбэчыр БетIал.
  •  
  • ФокIадэм и 20
  • Адыгэхэм (шэрджэсхэм) я дунейпсо махуэщ
  • Осетие Ипщэм и щхьэхуитыныгъэм и махуэщ
  • Мамырыгъэм и дунейпсо махуэщ
  •  
  • ФокIадэм и 21
  • 1942 гъэм Бахъсэн партизан отрядыр жэщым Къармэхьэблэ (Каменномост) щыIэ нэмыцэ гарнизоным теуащ, абы хэщIыныгъэшхуи иритащ.
  • 1951 гъэм къалъхуащ социологие щIэ­ны­гъэхэм я доктор, АКъУ-м и профессор Нэпсо Марианнэ.
  •  
  • ФокIадэм и 22
  • Махуэмрэ жэщымрэ зэхуэдэ щыхъу бжьыхьэ махуэщ.
  •  
  • ФокIадэм и 23
  • 1869 гъэм Менделеев Дмитрий химие элементхэм я периодическэ законыр къызэIуихащ.
  •  
  • ФокIадэм и 24
  • Урысейм хым щидунейпсо махуэщ
  • 1993 гъэм Урысейм къыщызэрагъэпэщащ ЦIыхум и хуитыныгъэхэмкIэ гуп (комиссэ).
  • 1961 гъэм къалъхуащ адыгэ тележурналист цIэрыIуэ Къардэн Аслъэн.
  •  
  • ФокIадэм и 25
  • Зи тхьэкIумэм зэхимыххэмрэ зи бзэр мыпсалъэхэмрэ я дунейпсо махуэщ
  • Гум и дунейпсо махуэщ
  • Машинэухуэм и махуэщ
  • 1934 гъэм Налшык къыщызэIуахащ Къэбэрдей-Балъкъэрым и колхоз-совхоз япэ спартакиадэр.
  • 1886 гъэм къалъхуащ адыгэлI хъыжьэ, маршал Шэрджэс Этхем-пэщэ (Пщэу).
  •  
  • ФокIадэм и 26
  • Хамэ къэралыбзэхэм я европэ махуэщ
  •  
  • ФокIадэм и 27
  • Туризмэм и дунейпсо махуэщ
  • Сабий гъэсапIэм и лэжьакIуэм и махуэщ
  •  
  • ФокIадэм и 28
  • Адыгэ фащэм и махуэщ
  • 1931 гъэм къалъхуащ адыгэ конструктор-модельер, АР-м и Къэрал саугъэтым и лауреат, УФ-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ СтIащ Юрий.
  • 1951 гъэм къалъхуащ КъБР-м,                    КъШР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ я лэжьакIуэ, Дагъыстэнымрэ Ингушымрэ гъуазджэмкIэ щIыхь зиIэ я лэжьакIуэ, ЩIДАА-м и академик, Кавказ Ищхъэрэм и Артийскэ комитетым и тхьэмадэ Бейтыгъуэн Iэуес.
  •  
  • ФокIадэм и 29
  • 1921 гъэм къалъхуащ Совет Союзым и ЛIыхъужь Хьэбэч Умар.
  •  
  • ФокIадэм и 30
  • Абхъаз лъэпкъым и текIуэныгъэм и махуэщ
  • Интернетым и дунейпсо махуэщ
  • ЗэдзэкIакIуэм и дунейпсо махуэщ
  • ЖЭПУЭГЪУЭ (ОКТЯБРЬ)
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 1
  • Зи ныбжь хэкIуэтахэм я дунейпсо махуэщ
  • УФ-м и лъэсыдзэм и махуэщ
  • Макъамэм и дунейпсо махуэщ
  • 1924 гъэм Налшык егъэджакIуэхэр щагъэхьэзыр техникум къыщызэIуахащ.
  • 1933 гъэм Налшык Лениным и цIэр зэрихьэу дэт еджапIэ къалэ цIыкIум къыщызэрагъэпэщащ лъэпкъ студие.
  • 1906 гъэм къалъхуащ тхакIуэ, драматург Нало Жансэхъу.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 2
  • 1945 гъэм Къэбэрдей къэрал пединститутым школ-интернат къыщызэIуахащ.
  • 1951 гъэм къалъхуащ УФ-м, Осетие Ищхъэрэ -Аланием, Дагъыстэным,              КъБР-м, АР-м, КъШР-м я цIыхубэ артист  Тут ­Заур.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 3
  • Къуажэхэр хъумэным и дунейпсо махуэщ
  • Дохутырым и дунейпсо махуэщ
  • 1934 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым уэрэ­дымрэ къафэмкIэ и «Кабардинка» къэрал ансамблыр къызэрагъэпэщащ.
  • 1936 гъэм къалъхуащ шэрджэс тхакIуэ Къэбэрдей ФатIимэ.
  • 1966 гъэм къалъхуащ журналист ГъущIо Зариф.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 4
  • Псэущхьэхэм я дунейпсо махуэщ
  • Граждан зыхъумэжыныгъэм и махуэщ
  • 1957 гъэм СССР-м дунейм щыяпэу ЩIым и IэрыщI спутникыр иутIыпщащ.
  • 1986 гъэм «Iуащхьэмахуэ лъапэ» къэрал лъэпкъ паркыр къызэрагъэпэщащ.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 5
  • ЕгъэджакIуэм и дунейпсо махуэщ
  • Уголовнэ розыскым и лэжьакIуэхэм я махуэщ
  • 1990 гъэм Адыгэ Республикэр къызэ­рагъэпэщащ.
  • 1961 гъэм къалъхуащ Олимп Джэгухэм волейболымкIэ чемпион (1980) щыхъуа Ахэмын Еленэ.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 6
  • 1768 гъэм Тыркум Урысейм зауэ къри­щIылIащ.
  • 1946 гъэм къалъхуащ Кубаным и къэрал лэжьакIуэ, политик, социологие щIэныгъэхэм я доктор, ЩIДАА-м и академик Харитонов Евгений.
  • 1946 гъэм къалъхуащ биологие щIэныгъэхэм я доктор, профессор, ЩIДАА-м и академик, жылагъуэ лэжьакIуэ КIадэ Азэмэт.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 7
  • 1918 гъэм Даутокъуэ-Серебряков и дзэм Налшык къищтащ.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 8
  • 1860 гъэм Бахъсэн цIыхубэ судыр къызэ­рагъэпэщауэ щытащ.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 9
  • Пощтым и дунейпсо махуэщ
  • Мэкъумэш хозяйствэмрэ промышленностымрэ я лэжьакIуэм и махуэщ
  • 1966 гъэм къалъхуащ актрисэ, КъБР-м и Къэрал саугъэтым и лауреат Мысостышхуэ Маринэ.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 10
  • 1941 гъэм къалъхуащ КъШР-м и цIыхубэ тхакIуэ, КъБР-ми КъШР-ми щIыхь зиIэ я журналист Дэбагъуэ Мухьэмэд.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 11
  • 1956 гъэм къалъхуащ полицэм и генерал-майор, КъБР-м щIыхь зиIэ и юрист Кумыщ Мухьэрбий.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 12
  • 1956 гъэм къалъхуащ КъБР-м, Ингушымрэ Осетие Ипщэмрэ щIыхь зиIэ я артисткэ, уэрэджыIакIуэ Кърым Иринэ.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 13
  • 1884 гъэм Гринвичыр Меридианым техуэу ягъэуващ.
  • 1904 гъэм Тэрч-Псыжь полкым хыхьэ адыгэ шуудзэм хэтхэм зыкъаIэтащ.
  • 1886 гъэм къалъхуащ тырку тхакIуэ, «Мировая грусть» романым и автор ­Хъундж Хъейрие Мелек.
  • 1891 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакIуэ, цIыхубэ лIыхъужь Къатхъэн Назир.
  • 1911 гъэм къалъхуащ къэрал, парт лэ­жьакIуэ, политик, КъБР-м мэкъумэшымкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ ХьэщIэлI Мухьэмэд.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 14
  • Стандартизацэм и дунейпсо махуэщ
  • Заповедникхэмрэ лъэпкъ паркхэмрэ я лэжьакIуэхэм я махуэщ
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 15
  • Усыгъэм и дунейпсо махуэщ
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 16
  • Ерыскъым и дунейпсо махуэщ
  • ЩIакхъуэм и дунейпсо махуэщ
  • 1991 гъэм Налшык щызэхэтащ КъБР-м ис лъэпкъхэм я нэхъыжьыфIхэм я съезд.
  • 1961 гъэм къалъхуащ техникэ щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъМУ-м и профессор, ЩIДАА-м и академик ШэджыхьэщIэ Юрий.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 17
  • Къулейсызыгъэм ебэныным и дунейпсо махуэщ
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 18
  • 1941 гъэм къалъхуащ КъБР-м и япэ президент, къэрал лэжьакIуэ, политик КIуэкIуэ Валерий.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 19
  • 1097 гъэм Мономах Владимир Урысейр пщыгъуэ-пщыгъуэкIэ игуэшащ.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 20
  • 2000 гъэм Шэджэм къалэ хъуащ.
  • 1911 гъэм къалъхуащ къэрал, политикэ лэжьакIуэ, КъБР-м мэкъумэш IэнатIэр къыщызэзыгъэпэща, Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь, СССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и зэхыхьэгъуитхум я депутату щыта Тэрчокъуэ Къамбулэт.
  • 1936 гъэм къалъхуащ къэрал, жыла­гъуэ лэжьакIуэ, уэчыл Iэзэ, КъБР-м щIыхь зиIэ и юрист Жыгун Хьэту.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 21
  • 1881 гъэм къалъхуащ адыгэ пшынауэ Iэзэ Хьэгъэудж Мухьэмэт.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 22
  • 1612 гъэм Минин, Пожарский, Черкасский Къанщауэ сымэ зи пашэ урысы­дзэм лыхьхэр (полякхэр) Москва дахужащ.
  • 1721 гъэм Урыс сенатым пащтыхьыцIэр игъэкIуэдыжри, Петр I Урысейм и император ищIащ.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 23
  • Рекламэм и лэжьакIуэм и махуэщ
  • 1995 гъэм дохутыр Уэстеби Стивен (инджылыз) цIыхугум и пIэкIэ токкIэ лажьэ гу япэу ирилъхьат.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 24
  • ООН-м и дунейпсо махуэщ
  • Школ библиотекэхэм я дунейпсо махуэщ
  • 1945 гъэм ООН-м и Уставыр къащтащ.
  • 1901 гъэм къалъхуащ адыгей усакIуэ Хьэткъуэ Ахьмэд.
  • 1981 гъэм къалъхуащ пшахъуэ гъуазджэмкIэ сурэтыщI, Братиславэ (2011), Берлин (2013), Алма-Аты (2014) щекIуэкIа дунейпсо зэпеуэхэм щытекIуа ГъукIэпщокъуэ Щауэмир.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 25
  • Урысей Федерацэм и таможенникым и махуэщ
  • Бзылъхугъэхэр мамырыгъэм хущIэ­къуным и дунейпсо махуэщ
  • Гимнастикэм и урысейпсо махуэщ
  • 1911 гъэм къалъхуащ тхакIуэ Елмэс Хьэжбий.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 26
  • 1926 гъэм къалъхуащ КъБАССР-м мэкъу­мэш хозяйствэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь Тхьэкъуахъуэ Башир.
  • 1956 гъэм къалъхуащ филологие щIэныгъэхэм я доктор Дзыгъуанэ Ритэ.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 27
  • 1940 гъэм Налшык къыщызэIуахащ Къэ­бэрдей-Балъкъэр къэрал драмэ театрхэр.
  •  
  • Жэпуэгъуэм и 30
  • Автомобиль, цIыхухэр къезышэкI транспортым и лэжьакIуэм и махуэщ
  • Политикэ залымыгъэм ихьахэм я фэеплъ махуэщ
  • 1653 гъэм Урысейм унафэ къы­щыдэкIащ дыгъуэгъуакIуэхэмрэ хъун­щIа­кIуэхэмрэ ямыукIыу, япэ щIыкIэ къа­мышыкIэ яубэ­рэжьыну, итIанэ и Iэп­хъуам­бэр паупщIу Сыбыр ягъэкIуэну.
  •  
  • ЩЭКIУЭГЪУЭ (НОЯБРЬ)
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 2
  • 1949 гъэм Къэбэрдей бгылъагэ заповедникыр къызэрагъэпэщащ.
  • 1951 гъэм къалъхуащ геолого-мине­ральнэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор, ЩIДАА-м и академик, УФ-мрэ Туркменистанымрэ щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ я лэжьакIуэ Абыкъуэ Лейлэ.
  • 1951 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакIуэ, политик, КъБР-м и ЩIыхь тхылъыр зыхуа­гъэфэща Хьэщхъуэжь Александр.
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 3
  • 1562 гъэм къэбэрдей пщы-уэлий Идар Темрыкъуэ и щIалэ Думэны­къуэ и гъусэу Астрахань хъаным и деж ­кIуащ.
  • 1907 гъэм Франджым дунейм щыяпэу вертолёт щагъэлъэтащ.
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 4
  • ЦIыхубэр зыуэ щытыным и махуэщ
  • 1742 гъэм Урысейм и Правительствэм и УнафэщI Черкасский Алексей (адыгэпщ) дунейм ехыжащ.
  • 1890 гъэм дунейм щыяпэу Лондон мет­ро къыщызэIуахащ.
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 5
  • 1922 гъэм Налшык щызэхэтащ Къэ­бэрдей-Балъкъэрым и цIыхубзхэм я япэ ­съезд.
  • 1967 гъэм Москва щатащ «Останкино» телецентрыр.
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 6
  • 1936 гъэм къалъхуащ УФ-м щIыхь зиIэ и артист ПащIэ Ахьмэд.
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 7
  • Октябрь революцэм и махуэщ (1917)
  • 1928 гъэм Акъбащ ГЭС-р ятащ (КъБР).
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 8
  • КВН-м и дунейпсо махуэщ
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 9
  • 1918 гъэм Къатхъэн Назир пащтыхь генерал Мистулов и дзэр зэтрикъутащ.
  • 1941 гъэм къалъхуащ УФ-ми КъБР-ми я цIыхубэ сурэтыщI, Красноярск щыIэ ху­дожественнэ институтым и профессор, РАХ-м, ЩIДАА-м я академик Пащты Герман.
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 10
  • УФ-м и МВД-м и лэжьакIуэм и махуэщ
  • ЩIалэгъуалэм и дунейпсо махуэщ
  • 1741 гъэм Черкасский Алексей (адыгэщ) Урысейм и канцлеру ягъэуващ.
  • 1926 гъэм къалъхуащ Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь Къалмыкъ Хьэжмурат.
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 11
  • Япэ дунейпсо зауэм хэкIуэдахэм я фэеплъ махуэщ
  • 1905 гъэм Севастополь и хыдзэлIхэм, портымрэ тенджыз заводымрэ я рабочэхэм зыкъаIэтат.
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 12
  • 1936 гъэм къалъхуащ пианисткэ Iэзэ, КъБР-м щIыхь зиIэ и артисткэ Бэрсо­къуэ Еленэ.
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 13
  • 1951 гъэм къалъхуащ къэфIакIуэ Iэзэ,          КъБР-м щIыхь зиIэ и артист Молей Алихъан.
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 15
  • Призывникым и дунейпсо махуэщ
  • 1764 гъэм Урысейм ХудожествэхэмкIэ и академиер къызэрагъэпэщащ.
  • 1934 гъэм СССР-м япэу макъ зыщIэт теленэтынхэр щекIуэкIащ.
  • 1951 гъэм къалъхуащ экономикэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор, ЩIДАА-м и академик, Москва ФинансхэмкIэ дэт академием и ректор Есчындар Мухьэдин.
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 16
  • ШыIэныгъэм и дунейпсо махуэщ
  • 1942 гъэм «За Советскую Кабардино­Балкарию!» листовкэр къыдагъэкIыу щIа­дзащ.
  • 1943 гъэм Яхэгуауэ Михаил Совет Союзым и ЛIыхъужь цIэр къыфIащащ.
  • 1936 гъэм къалъхуащ физико-математикэ щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор Дыкъынэ Хьэсэнбий.
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 17
  • Тутын ефэныр щыгъэтыным и дунейпсо махуэщ
  • 1869 гъэм Суэц кIэнауэр (Египет) къызэIуахащ.
  • 1920 гъэм Бгырыс (Горскэ) АССР-р къызэрагъэпэщащ.
  • 1933 гъэм СССР-мрэ США-мрэ дипломат зэпыщIэныгъэ яIэ хъуащ.
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 19
  • 1941 гъэм ЗыхъумэжыныгъэмкIэ Налшык комитетым Къэбэрдей-Балъкъэр ­шууей дивизэр къызэгъэпэщыным теухуауэ унафэ къищтащ.
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 20
  • Сабийм и дунейпсо махуэщ
  • 1480 гъэм Урысейм тэтэр-монгол тепщэныгъэр щиухащ.
  • 1999 гъэм «КъБР-м щIыхь зиIэ и юрист» цIэ лъапIэр ягъэуващ.
  • 1946 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакIуэ, политик, КъШР-м, АР-м щIыхь зиIэ я журналист ЩакIуэ Мусэлий.
  • 1951 гъэм къалъхуащ юридическэ щIэныгъэхэм я доктор, АКъУ-м и профессор,  ЩIДАА-м и академик Мэрэтыкъуэ Хьисэ.
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 21
  • Телевиденэм и дунейпсо махуэщ
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 24
  • 1966 гъэм къалъхуащ радиожурналист Гъубжокъуэ Раметэ.
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 26
  • Хъыбарым и дунейпсо махуэщ
  • 1941 гъэм къалъхуащ физико-математикэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор,           ЩIДАА-м, РАЕН-м я академик, физик Iэзэ Къумахуэ Мурадин.
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 27
  • Анэм и махуэщ
  • Тенджызым тетхэм я махуэщ
  • 1946 гъэм къалъхуащ физико-математикэ щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор Ажий Анатолэ.
  • 1951 гъэм къалъхуащ КъБР-м егъэ­джэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Дадэ Исмел.
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 28
  • Хъыбархэр хъумэным и дунейпсо махуэщ
  • 1942 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэр партизан отрядыр Жэмтхьэлэ Ипщэ щыIэ нэмыцэ гарнизоным теуащ, хэщIыныгъэшхуи иритащ.
  • 1926 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакIуэ, щэнхабзэмкIэ министр, КъБАССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым и Сек­ретару щыта Уэрсей Фаинэ.
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 29
  • 1917 гъэм ЦIагъуэ Нурийрэ Дым Iэдэмрэ «Адыгэ макъ» газетым и япэ номерыр къыдагъэкIащ.
  •  
  • ЩэкIуэгъуэм и 30
  • УФ-м и Къэрал гербыр къыщащта махуэщ
  • 1571 гъэм къэбэрдей пщы уэлий Идар Темрыкъуэ дунейм ехыжащ.
  •  
  • ДЫГЪЭГЪАЗЭ (ДЕКАБРЬ)
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 1
  • СПИД-м ебэныным и дунейпсо махуэщ
  • 1917 гъэм Тэрч-Дагъыстэн правитель­ствэ къызэрагъэпэщащ.
  • 1921 гъэм къалъхуащ адыгэ тхыдэр зыджа, тхыдэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор Алексеевэ Евгение.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 2
  • 1870 гъэм Рим Италием и щыхьэр ­хъуащ.
  • 1960 гъэм къалъхуащ адыгэ джэгуа­кIуэ, усакIуэ Агънокъуэ Адылджэрий (Ла­шэ).
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 3
  • Ныкъуэдыкъуэхэм я дунейпсо махуэщ
  • 1956 гъэм къалъхуащ уэрэджыIакIуэ, композитор, усакIуэ, КъБР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, Тыркум щыпсэу Къущхьэ Догъэн.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 4
  • Информатикэм и махуэщ
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 5
  • Экономикэ, социальнэ зыужьыныгъэм хущIэкъухэм я дунейпсо махуэщ.
  • Волонтерхэм я дунейпсо махуэщ
  • 1936 гъэм СССР-м и Конституцэр къащтащ. КъБАО-р КъБАССР хъуащ.
  • 1916 гъэм къалъхуащ Совет Союзым и ЛIыхъужь (1940), КъШР-м хыхьэ Псыжь жылэм щыщ Къуныжь Зэмахъ­шэрий.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 7
  • Граждан авиацэм и дунейпсо махуэщ
  • 1725 гъэм Петербург щызэхэтащ Урысейм ЩIэныгъэхэмкIэ и Академием и япэ зэхыхьэр.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 8
  • 1991 гъэм Къэрал Щхьэхуитхэм я Зэгухьэныгъэр (СНГ) къызэзыгъэпэща Беловежскэ зэгурыIуэныгъэм Iэ тра­дзащ. Абы СССР къэралыгъуэр щымыIэж ищIащ.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 9
  • Хэкум и ЛIыхъужьхэм я махуэщ
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 10
  • ЦIыхум и хуитыныгъэхэр хъумэным и дунейпсо махуэщ
  • Футболым и дунейпсо махуэщ
  • Нобель и махуэщ (Нобель и саугъэтхэр щагъэува махуэщ)
  • 1936 гъэм къалъхуащ физико-­математикэ щIэныгъэхэм я доктор,                                КъБКъУ-м и профессор, ЩIДАА-м и академик Лафыщ Мухьэмэд.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 11
  • Сабий телевиденэмрэ радиомрэ я дунейпсо махуэщ
  • 1815 гъэм Петербург щыIэ Берже заводым япэ урыс кхъухьыр щащIащ.
  • 1956 гъэм къалъхуащ КъБР-м мэкъу­мэш хозяйствэмкIэ щIыхь зиIэ и лэ­жьа­кIуэ Сэкрэк Владимир.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 12
  • Урысей Федерацэм и Конституцэм и махуэщ
  • 1993 гъэм КъБР-м палатитI хъу и Парламентыр хахащ.
  • 1976 гъэм къалъхуащ бодибилдингымкIэ дуней псом и чемпион хъуа Лъакъуэ­дыгъу Рамзес.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 13
  • 1949 гъэм Налшык щекIуэкIащ Къэбэрдей АССР-м и цIыхубз ныбжьыщIэхэм я республикэ съезд.
  • 1991 гъэм Налшык щекIуэкIащ КъБР-м ис лъэпкъхэм я лIыкIуэхэм я съезд.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 14
  • 1695 гъэм, пащтыхь Петр Езанэм къы­хилъхьэри, адыгэпщ Черкасский Алий (Михаил) Алигъуокъуэ и къуэр Урысейм и генералиссимусу хахащ.
  • 1816 гъэм къалъхуащ бзэщIэныгъэлI, адыгэ, абхъаз, шэшэн алыфбейхэр зэхэ­зылъхьауэ щыта Услар Петр.
  • 1936 гъэм къалъхуащ дирижер, КъБР-м гъуазджэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Бекъул Леонид.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 15
  • 1699 гъэм, Петр Езанэм и унафэкIэ, Урысейр Юлиан махуэгъэпсым хуэ­кIуащ.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 16
  • 1916 гъэм къалъхуащ тхакIуэ, драматург, щIэныгъэлI, УФ-м гъуазджэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Шортэн Аскэрбий.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 17
  • 1959 гъэм Стратегие мыхьэнэ зиIэ ракетэдзэхэр къызэрагъэпэщащ.
  • 1936 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакIуэ, УФ-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэ­жьакIуэ, АР-м щIыхь зиIэ и журналист ­ХъуакIуэ Заур.
  • 1946 гъэм къалъхуащ техникэ щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор, къэрал лэжьакIуэ Шыхъуэстэн Амдул-Хьэмид.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 18
  • 1930 гъэм къалъхуащ медицинэ щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор Жамборэ Хьэсэнбий.
  • 1931 гъэм къалъхуащ медицинэ щIэ­ныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор Къущхьэбий Виктор.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 19
  • 1906 гъэм къалъхуащ КъБР-м щыщ тэрч къэзакъ, адмирал Головко Арсений.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 20
  • Къэралым и шынагъуэншагъэм и органхэм я лэжьакIуэхэм я махуэщ
  • ЦIыхухэм я зэкъуэтыныгъэм и дунейпсо махуэщ
  • 1917 гъэм ВЧК-р (Урысейпсо чрезвычайнэ комиссэр) къызэрагъэпэщащ.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 21
  • 1946 гъэм къалъхуащ США-м щыщ адыгэ жылагъуэ лэжьакIуэ цIэрыIуэ Юныс (Бэвий) Нихьэт.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 22
  • 1790 гъэм Суворов Александр зи пашэ урысыдзэм Измаил тырку быдапIэр къищтащ.
  • 2001 гъэм Налшык къыщызэIуахащ Къэрал концерт гъэлъэгъуапIэ (ГКЗ)
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 23
  • Урысейм и ВВС-м и авиацэ жыжьэм и махуэщ
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 25
  • 1926 гъэм къалъхуащ дохутыр-педиатр, медицинэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор, Кубаным щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, АР-м узыншагъэр хъумэнымкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Бжьасэ Чэрим.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 27
  • Урысей Федерацэм и къегъэлакIуэм и махуэщ
  • 1932 гъэм СССР-м паспорт системэ щагъэуващ.
  • 1945 гъэм дунейпсо валютэ фондымрэ (МВФ) КъэщIэрэщIэжыныгъэмрэ зыужьыныгъэмрэ я дунейпсо банкымрэ (МБРР) къызэрагъэпэщащ.
  • 1976 гъэм къалъхуащ шэрджэс журналист, усакIуэ Бемырзэ Зураб.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 28
  • Кином и дунейпсо махуэщ
  • 1959 гъэм Налшык телемеханикэ аппаратурэ къыщыщIагъэкI завод къыщызэ­Iуахащ.
  • 1968 гъэм Мейкъуапэ иIэ Зэныбжьэгъугъэм и утым «ИгъащIэкIэ Урысейм дыщIыгъуу» фэеплъыр къыщызэIуахащ.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 29
  • 1699 гъэм Петр Езанэм унафэ къыдигъэкIащ, Европэм щыIэ къэралхэм хуэдэу, Урысейми Хьисэ бегъымбарыр къы­щалъхуам гъэхэр къыдабжыну.
  • 1916 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакIуэ, Совет Союзым и ЛIыхъужь Къардэн Мурат.
  • 1941 гъэм къалъхуащ тхакIуэ, КъБР-м щIыхь зиIэ и журналист Гъэунэ Борис.
  •  
  • Дыгъэгъазэм и 30
  • 1972 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым Лъэпкъ­хэм я зэныбжьэгъугъэ орденыр къыхуагъэфэщащ.
  • 1931 гъэм къалъхуащ еджагъэшхуэ, КъБР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Чым Юрий.
  •  
  • Зыгъэхьэзырар
  • НэщIэпыджэ Замирэщ.